از سال 1309 تاکنون، 155 رقم گندم نان و دوروم اصلاح و معرفی شده است (141 رقم گندم نان و 14 رقم گندم دوروم). این ارقام با هدف افزایش تولید گندم در کشور از طریق افزایش پتانسیل ژنتیکی عملکرد و افزایش مقاومت به بیماریها و تحمل به تنشهای محیطی مانند گرما، سرما، خشکی و شوری و همچنین بهبود کیفیت نانوایی گندم در اقلیمهای مختلف کشور اصلاح و معرفی شدهاند.
در مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر و مراکز تحقیقاتی تابعه از این ارقام اصلاحشده سالانه بیش از 900 تن بذر گندم در طبقات پرورشی یک، دو و سه تولید میشود که در حال حاضر بیش از 97 درصد ارقام زیر کشت گندم کشور به ارقام اصلاحشده این مؤسسه اختصاص دارد. نگاشته در این شماره برای اطلاع از مهمترین چالشهای اصلاح بذر گندم با دکتر زمانیان، رئیس موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر به گفتوگو نشسته است.
زمینهای مؤسسات و مراکز تحقیقات کشاورزی
به گفته دکتر زمانیان، تعرض نهادها و ارگانهای دولتی به زمینهای مؤسسات و مراکز تحقیقات کشاورزی به بهانه مولدسازی، جهش مسکن، راه و شهرسازی و… یکی از بزرگترین چالشها در برنامههای تحقیقات کشاورزی بهویژه اصلاح و تکثیر هستههای بذری گندم کشور است. متأسفانه در سالهای اخیر تصرف و تغییر کاربری این زمینهای تحقیقاتی و تولید بذر افزایش یافته است و اگر به همین منوال ادامه یابد، بدونشک چند سال آینده کشور با محدودیت زمین برای تولید هستههای بذری؛ مهمترین و استراتژیکترین محصول کشاورزی روبهرو خواهد شد و چالش بزرگی برای تأمین امنیت غذایی کشور رقم خواهد خورد.
فرسودگی زیرساختهای تحقیقاتی
از سوی دیگر، فرسودگی زیرساختهای تحقیقاتی و تولید بذر گندم از قبیل گلخانههای تحقیقاتی، ماشینآلات تخصصی بهویژه کمباین، بذرکار و سیستم بوجاری بذر و جایگزین نکردن آنها به دلیل محدودیت در منابع مالی و اعمال تحریمهای بینالمللی در واردات ادوات و لوازم آزمایشگاهی که در کشور تولید نمیشوند، برنامههای تحقیقاتی و تولید هستههای بذری گندم را با چالشهای بسیاری روبهرو کرده است.
وی با اشاره به اینکه کمبود نیروی انسانی متخصص از دیگر مشکلات برنامههای تحقیقاتی گندم و سایر محصولات کشاورزی است، گفت: در سالهای اخیر تعداد بسیاری از نیروهای متخصص در این بخش از تحقیقات کشاورزی بازنشست شدهاند و تعدادی نیز به خارج از کشور مهاجرت کردهاند؛ اما به دلیل محدودیت در صدور مجوز جذب، به حد کافی نیروهای جدید جایگزین نشده است.
تأمین 50 درصد بذر گندم از طریق بذور گواهیشده
زمانیان در بخش دیگر گفتوگو درباره میزان نیاز کشور به بذر گندم گفت: برای تأمین کل نیاز بذری گندم در کشور، حدود یک میلیون تن بذر گواهیشده برای زراعتهای آبی و دیم نیاز داریم (حدود 400 هزار تن برای آبی و 600 هزار تن برای دیم). البته طبق برنامهریزی معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی حدود 50 درصد بذر گندم موردنیاز کشور از طریق بذر گواهیشده تأمین میشود و بقیه نیز از بذور خودمصرفی استفاده میشود.
معرفی سالانه 5 رقم جدید گندم در کشور
زمانیان ادامه داد: بخش غلات این مؤسسه بهطور متوسط سالانه 4-5 رقم جدید گندم معرفی میکند که نسبت به ارقام قبل هم عملکرد و پایداری بالایی دارند و هم ازنظر کیفیت و ارزش غذایی نسبت به ارقام قدیمی برتری دارند. اغلب ارقام جدید گندم پروتئین بالای 12 درصد دارند؛ درحالیکه رقمهای قدیمی بهطور متوسط پروتئین زیر 11 درصد داشتند. بیشتر این ارقام متحمل تنشهای محیطی مرتبط با مناطق هدف و مقاوم به بیماریهای مهم گندم هستند.
معرفی ارقام گندم اصلاحشده با ویژگی مقاومت در برابر کمآبی
رئیس موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در پایان با تأکید بر اینکه در حال حاضر مهمترین مسئله و محدودیت در کشاورزی کشور بحث کمبود آب است، گفت: سالهاست در برنامههای تحقیقاتی بخش غلات، به این موضوع توجه ویژه شده و بیشتر فعالیتهای تحقیقاتی این بخش با محوریت بهبود بهرهوری آب صورت گرفته است؛ بهطوریکه بیشتر ارقام گندم اصلاح و معرفیشده در سالهای اخیر در کنار پتانسیل عملکرد بالا، کیفیت نانوایی خوب و مقاومت به بیماریهای مهم، زودرس و متحمل به کمآبی هستند. کاشت این ارقام در مناطقی که با محدودیت آب مواجه هستند، سهم بسزایی در کاهش مصرف آب دارد.
