6 میلیون هکتار زمین زیر کشت گندم و 5/7 میلیون تن خرید گندم توسط دولت؛ اعدادی که با هم همخوانی ندارند!
سوال بزرگ در کشور
هر ساله تعیین نرخ خرید تضمینی گندم با کشوقوسهای فراوانی روبهرو میشود و تشکلهای مختلف بنا بر حفظ منافع شخصی به اظهارنظر درباره کم یا زیاد بودن قیمت میپردازند؛ اما این اظهارنظرها چقدر پایه علمی دارد؟
چقدر مسئولان تلاش کردهاند که فارغ از مشوق قیمتی، با توجه به عواملی همچون توزیع بذر، کود و ماشینآلات مناسب، میزان تولید گندم را در کشور افزایش دهند و امنیت غذایی را تضمین کنند؟ موضوع بهرهوری کافی و مناسب از زمینهای کشاورزی چقدر موردتوجه وزارت جهاد کشاورزی بوده است؟
نگاشته در این شماره میزبان سید محمد مرتضوی، رئیس انجمن آردسازان شده است تا این مسائل را واکاوی کند و داستان پریشانی کشت گندم در ایران را شرح دهد.
به گفته مرتضوی، تعیین قیمت خرید تضمینی گندم از سازوکارهای مختلفی تبعیت میکند. یکی از ابزارهای تعیین نرخ خرید تضمینی گندم توجه به قیمتهای جهانی است. برای مثال نرخ گندم درب مزرعه در کشورهای همسایه مانند روسیه و قزاقستان حدود 210 دلار است یا در کشورهایی با اقلیم خشک و کشاورزی حمایتی مانند استرالیا، کانادا و آمریکا قیمت گندم به 230 دلار میرسد. بنابراین با توجه به قیمتهای جهانی، نرخ خرید گندم در ایران باید 200 تا 210 دلار باشد که با احتساب دلار 50 هزارتومانی میبایست قیمت گندم 11 تا 12 هزار تومان تعیین شود.
وی با تکذیب خودداری کشاورزان از فروش گندم به دولت به دلیل نارضایتی از قیمت گفت: بر اساس آمار، تاکنون میزان فروش گندم کشاورزان به دولت نسبت به سال گذشته 30 درصد رشد داشته است و این دلالان هستند که با اسامی پرطمطراق خود، گندم را احتکار میکنند.
تعاونی روستایی فاقد حتی یک سیلو است!
مرتضوی با انتقاد از نمایش و شعبدهبازی گروههای مختلف در فصل خرید تضمینی گندم گفت: متأسفانه هر سال با شروع فصل خرید تضمینی گندم، عدهای با معرفی خود بهعنوان نماینده تشکلهای مختلف، شعارها و اظهاراتی سر میدهند که باید دید چقدر مبنا و پایه علمی دارد؟ و چه میزان منفعتهای شخصی در آن دخیل است؟!
برای مثال چنانچه بنیاد ملی گندمکاران خود را نماینده کشاورزان میداند و درصدد رفع مشکلات کشاورزان است، باید در وهله نخست به این پرسش پاسخ دهد که چرا با وجود ادعای کشت گندم در 6 میلیون هکتار زمین کشاورزی، دولت باید 7 میلیون تن گندم بخرد؟ چرا میزان کامل تولید گندم در کشور مشخص نیست؟!
وی ادامه داد: متأسفانه مسئولان کشور، عدهای را با خود همراه کردهاند که قصد دارند تمام ندانمکاریها را با پول و با فشار بر مصرفکننده جبران کنند. این در حالی است که دولت هر چه قیمت خرید تضمینی گندم را افزایش دهد، باید برای خرید آن از بودجه دولتی و بیتالمال استفاده کند؛ بنابراین چنانچه دولت سیزدهم برای خود عنوان انقلابی قائل است، باید انقلابی رفتار کند و تدبیری بیندیشد تا مردم راحتتر زندگی کنند.
مرتضوی با انتقاد از فعالیت شرکتهای عریض و طویل در امر خرید گندم گفت: تعاونی روستایی 40 سال است که به خرید گندم مشغول است اما هنوز یک سیلو هم ندارد و متأسفانه هیچ فردی شجاعت آن را ندارد که با فعالیتهای غیرمنطقی و غیربهداشتی این سازمان برخورد کند و این سازمان را بهعنوان مباشر خرید، ملزم به ساخت سیلو کند. از سوی دیگر تعاونی روستایی باید پاسخگو باشد که در ازای دریافت کمیسیونهای خرید گندم در طول این 40 سال چه تجهیزات و امکانات مدرنی برای خدمترسانی به روستاها تدارک دیده است.
برای مثال در کشور سرمایهداری فرانسه، شرکت تعاونی برای خود روستاییان است و این سازمان از سرمایه زارعان، بذر و کود و ماشینآلات آنان را تأمین میکند و درنهایت شرکت تعاونی، محصول بهدستآمده را به قیمت شناور از کشاورزان خریداری میکند و سپس به فروش میرساند. درصورتیکه شرکت تعاونی، گندم را به نرخ بیشتری بفروشد، سود حاصل از این موضوع میان زارعان تقسیم میشود؛ بنابراین خرید گندم نه نیازی به شرکت بازرگانی دولتی ایران دارد و نه تعاونی روستایی؛ زیرا در حال حاضر، هر کارخانه آردی در کشور دارای ظرفیت 20 تا 30 هزار تنی سیلو است و 300 کارخانه آرد در تمام کشور پراکنده است که مجموع ظرفیت ذخیرهسازی این کارخانهها به 10 میلیون تن میرسد. این کارخانهها میتوانند با احترام گندم را از کشاورز بخرند و پول آن را بهموقع پرداخت کنند. علاوه بر این نیز گندم بهصورت پاک در کارخانههای آرد ذخیره میشود.
وی با انتقاد از هجمههای صورت گرفته درباره پایینبودن نرخ خرید تضمینی گندم تصریح کرد: در حال حاضر، آرد از روسیه به قیمت 280 دلار وارد مرز ایران میشود؛ در این صورت چطور میتوان نرخ خرید تضمینی گندم را در ایران 300 دلار تعیین کرد؟! گندم 300 دلاری به معنای توقف صادرات محصولات آردی همچون کیک و ماکارونی و نابودی تمام صنعت آرد کشور است.
رئیس انجمن آردسازان در ادامه گفتوگو به هشدار درباره مخلوط خاک با گندم از سوی دلالان اشاره کرد و گفت: در جدول قیمت خرید گندم، متاسفانه به ازای هر یک درصد افت غیر مفید 1150 ریال کسر میگردد. در واقع با توجه به قیمت خرید گندم در سال جاری که 11 هزار و 500 تومان بوده به نوعی برای مخلوط کردن خاک و شن به واسطهها و دلالان جایزه داده میشود. بالا رفتن میزان افت غیر مفید شامل خاک، شن و ضایعات فاقد ارزش نشان دهنده گسترش این تخلف و تقلب آشکار در سطح کشور میباشد.
مرتضوی در ادامه به بهرهوری نامناسب از زمینهای کشاورزی اشاره کرد و تناقضهای موجود میان میزان تولید گندم از سوی کشاورزان نمونه استانی و میانگین برداشت گندم در استانها را مطرح کرد.
وی با اشاره به اینکه آمار خرید 7 میلیون تنی گندم از سوی دولت حاکی از بهرهبرداری نادرست از آبوخاک کشور است، گفت: تفاوت میانگین برداشت گندم در یک استان با میزان برداشت گندم به دست کشاورز نمونه در آن استان، حاکی از نبود تخصص و دانش است.
بر اساس آمار، کشاورز نمونه در استان خوزستان 7 تن در هکتار گندم برداشت میکند و ادعا میشود در خوزستان 600 هزار هکتار کاشت گندم صورت میگیرد. در این صورت چرا باید 600 هزار هکتار یک میلیون تن فروش داشته باشد؟!
متهم نخست کسری تولید گندم در کشور
وقتی بر اساس مستندات علمی کشاورزی، قابلیت برداشت 7 تن گندم وجود دارد؛ بنابراین نباید میانگین برداشت، یک میلیون تن باشد و درصورتیکه یک میلیون باشد، باید ریشه این مشکل را در وزارت جهاد کشاورزی جستوجو کرد، زیرا تأمین نشدن بهموقع بذر، کود، سموم و ادوات کشاورزی از عوامل تأثیرگذار بر این موضوع هستند.
چرا کشاورزان ایرانی ثروتمند نیستند؟
رئیس انجمن آردسازان درباره واکاوی این موضوع که چرا کشاورزی در ایران شغل ثروتمندی نیست، گفت: اگر کشاورز ما 100 هکتار زمین بکارد و 5 تن در هکتار برداشت کند؛ 500 تن گندم برداشت کرده است و 500 تن گندم با احتساب قیمت 15 هزار تومان، 5/7 میلیارد ماحصل برای زارعان دارد؛ اما وقتی این 100 هکتار زمین با بذر نامرغوب زیر کشت برده شود و ماشینآلات، سموم و کود شیمیایی مناسب در اختیار کشاورز قرار نگیرد، مشخص است که درآمد مناسبی عاید کشاورزان نخواهد شد.
مرتضوی با انتقاد از کیفیت سموم شیمیایی گفت: سمومی که در گذشته مورد استفاده قرار میگرفتند از کیفیت خوبی برخوردار بودند و در حال حاضر نیز بهتر است که از برندهای معتبر و مجاز استفاده شود.
وی در پایان خاطرنشان کرد: بنده بهعنوان رئیس انجمن آردسازان به دولت پیشنهاد میکنم درصورتیکه خرید و مدیریت گندم کشور به واحدهای آردسازی سپرده شود، قطعا واحدهای آردسازی با هزینه کمتری میتوانند این امر مهم را سازماندهی کنند.
تولید گندم کشور در صورت اصلاح فاکتورهای فوق و بهبود مدیریت منابع آب و خاک میتواند به 14 میلیون تن افزایش پیدا کند. کما اینکه در گذشته نه چندان دور این اعداد محقق گردیده است.
زراعت و تأمین نهاده را به کارخانههای آرد بسپارد و یارانه را نیز به آردسازان پرداخت کند، ما میتوانیم تولید گندم کشاورزی کشور را تا دو برابر افزایش دهیم.