عرضه و تقاضا در صنعت غلات در تمام دنیا با نوسانات و تغییرات مختلفی در حال انجام است. جنگ روسیه و اوکراین، محدودیت صادرات محصولات اوکراین به ایران، کاهش نرخ حمل کشتیهای سوپرامکس و پانامکس از دریای سیاه و آمریکای جنوبی به ایران، کاهش حق دموراژ برای کشتیهای سوپرامکس و پانامکس در محمولههای غلات، افزایش نرخ تخلیه در بنادر جنوبی ایران، محدودیتهای تخصیص ارز و محدودیتهای کانالهای بانکی برای واردات محصولات غلات از جمله تغییراتی است که در شش ماهه اخیر در بازار ایران به وجود آمده است.
از ابتدای سال میلادی 2023 تا آخر ماه می 2023 روند واردات محصولات غلات از جمله گندم، جو، ذرت، سویا میل (سویای خوراکی) و سویا بین (دانه سویا) با تغییرات و نوساناتی روبه‌رو بوده است.
نمودارهای زیر شاهد نشان می‌دهد در ماه ژانویه (دی و بهمن)، واردات غلات بر مبنای کشتیهای ورودی به لنگرگاههای جنوبی کشور 24 فروند بوده که اُفت شدیدی را در ماههای بعدی تا ماه آوریل (فروردین و اردیبهشت) تجربه کرده و در ماه می (اواخر اردیبهشت و خرداد) روند افزایشی داشته است. دلیل اصلی این موضوع، تخصیص‌نیافتن ارز کافی به کالاهای اساسی برای واردکنندگان بوده که آن‌ها را با مشکلات و چالشهای تأخیری بسیاری روبه‌رو کرده است.
| تعداد کشتیهای غلات ورودی در 5 ماه اخیر به بنادر جنوبی ایران1
|
از سوی دیگر، طی 5 ماه گذشته بیش از 50 درصد واردات غلات ایران از طریق خلیج‌فارس از کشور برزیل صورت گرفته است.
| تعداد کشتیهای ورودی از مبادی فوق به بنادر ایران2 |
نرخ حمل واردات کشتیهای غلات
نرخ حمل واردات کشتیهای غلات از کشورهای حوزه آمریکای جنوبی مانند برزیل و آرژانتین و همچنین از طریق دریای سیاه مانند رومانی و ترکیه (شامل محمولههای ترانزیتی از اوکراین به ترکیه و از ترکیه به ایران) از این دو منطقه به خلیج‌فارس با نوساناتی روبه‌رو بوده است. نرخ کشتی پانامکس (000/70 تنی) از مبدأ بارگیری برزیل به بندر امام خمینی با نرخ بارگیری 000/8 تن در روز و نرخ تخلیه 000/8 تن در روز بین 40 تا 48 دلار در هر متریک تن از ژانویه سال 2023 تا جولای 2023 متغیر بوده است. در همین بازه زمانی، نرخ دموراژ (حق توقف) از 000/30 دلار در روز به 000/20 دلار کاهش یافته است که این روند نزولی ادامه خواهد داشت.
محدودیتهای اخیر واردات غلات
– محدودیت تخصیص ارز برای واردکنندگان
همان‌طور که پیشتر اشاره شد، در ماههای فوریه، مارس و آوریل، واردات کشتیهای ورودی به بندرهای ایران با کاهش زیادی روبه‌رو بوده است. این موضوع بعضاً به د لیل محدودیتهای تخصیص ارز از سوی وزارتخانه و نهادهای مربوطه به واردکنندگان بوده که موجب کاهش واردات و کندی روند تجارت در حوزه غلات شده است.
بسیاری از تأمین‌کنندگان از کشتیهای ورودی به سمت ایران، کشتیها را در عمان یا امارات متوقف می‌کند تا مبالغ قرارداد محموله را از واردکنندگان دریافت کنند و تا زمانی که این تخصیص ارز برای واردکننده تأمین نشود، طبیعتاً کشتیها به سمت آبهای ایران حرکت نمی‌کند و سبب واردآمدن خسارات بسیار مانند دموراژ و افزایش هزینهها برای واردکنندگان میشود و این محدودیت موجب کندی روند تجارت شده که امید است طی ماههای آتی، زیرساخت و بستر مناسب برای روند کار به وجود آید.
– دموراژ و دیسپتچ (Demurrage/Despatch)
همان‌گونه که در مقالات گذشته بیان شد، دموراژ یکی از سنگینترین و اصلیترین هزینههای واردکنندگان غلات در بندرهای جنوبی ایران بوده است، نرخ تخلیه در بنادر جنوبی ایران بین 000/4 تا 000/5 تن بوده که موجب توقف 10 تا 12 روزه کشتیها در اسکله و بالارفتن هزینه دموراژ واردکنندگان میشد؛ ولی با عنایت و توجه نهادها و شرکتهای مربوطه اخیراً در چند ماه گذشته شاهد افزایش نرخ تخلیه در بنادر جنوبی ایران به صورت میانگین بین 000/10 تا 000/15 تن بودهایم و در برخی موارد، این نرخ تخلیه کالا تا 000/22 متریک تن در روز نیز رسیده است و در بیشتر موارد، کشتیهایی که مسائل مالی و اسنادی ندارند، در بدو ورود امکان بسته‌شدن و پهلودهی به اسکلهها و عمدتاً توانایی تخلیه طی 3 روز را دارند که در این مورد کشتی با دیسپتچ3 مواجه میشود که برای واردکنندگان و اجاره‌کنندگان کشتی (فروشنده) سودمند است.
شایان گفتن است؛ کاهش واردات کشتیهای غلات در بنادر جنوب ایران در ماههای اخیر و ترافیک کمتر کشتیهای پهلوگرفته نیز به این مسئله کمک نموده است.
محدودیتهای کانال بانکی در تراکنشهای محمولههای غلات
در سالهای اخیر تراکنشهای مالی میان تأمین‌کنندگان و واردکنندگان غلات در بنادر جنوبی ایران عمدتاً از سوی بانک ورنگلد Varengold آلمان به‌عنوان کانال اصلی و رسمی که تأییدیه اوفَک4 را دارد، صورت میگرفت که متأسفانه با وجود محدودیتهای اخیر و به گفته برخی کارشناسان این عرصه، احتمال بهره‌نگرفتن از این بانک به‌عنوان کانال اصلی وجود دارد. این کار موجب شده است روند تجارت و عقد قراردادهای جدید در حوزه غلات در بنادر جنوبی ایران با کاهش روبه‌رو شود و بیشتر تأمین‌کنندگان بینالمللی در جست‌وجوی کانال رسمی ایمن جایگزین این کانال باشند که سبب تسهیل تراکنشهای مالی میان تأمین‌کنندگان و واردکنندگان شود.
گفتنی است؛ چندین بانک در کشورهای اروپایی در حال مذاکره برای جایگزین‌شدن بانک ورنگلد هستند و در صورت عملی‌شدن این مسئله، تراکنشهای مالی بین تأمین‌کنندگان و واردکنندگان تسهیل می‌یابد و سفارشها و عقد قراردادهای جدید بیشتر میشود.
ایران، یکی از بازیگران اصلی واردکننده محصولات غلات، موقعیت منحصربه‌فردی در بازار بینالمللی دارد و بیشتر تأمین‌کنندگان درجه اول دنیا به همکاری با ایران تمایل دارند و خوشبختانه با اقدامات مثبت و بسترسازی مناسبتری که در این خصوص فراهم شده است، با کمک سازمانهای دولتی و بخشهای خصوصی فعال در این عرصه، تمام تلاش خود را برای رفع مشکلات به‌وجودآمده و فراهم‌آوردن زیرساخت و بستر مناسب جهت هر چه بهترشدن بازده این صنعت به کار می‌بندد.
- منابع داخلی
- منابع داخلی
- استفاده کمتر از مدت زمان تعیین و توافق شده (Lay time) برای عملیات تخلیه یا بارگیری کشتی در بنادر، دیسپتچ گفته میشود که واردکننده میتواند مبلغ مازاد را از فروشنده بار (اجاره‌کننده) و فروشنده بار از مالک کشتی دریافت کند.
- OFAC
