اپراتوری غلات در ایران؛ از مدیریت زمان تا ریسک‌های تخلیه و بارگیری

اقتصاد دریامحور به عنوان یک بخش مهم از اقتصاد جهانی شناخته می‌شود و تأثیرات گسترده‌ای بر روند توسعه و پایداری اقتصاد جهانی دارد. ایران نیز از نظر منابع طبیعی و اقتصاد دریایی دارای قدرت بالایی است و می‌تواند از این منابع برای توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی استفاده کند.

با این حال، برخی مسائل مانند زیرساخت‌های نامناسب بنادر، عدم دسترسی به تجهیزات و تکنولوژی‌های جدید در بخش اپراتوری، مشکلات زیست‌محیطی، نظارت نامناسب و تحریم‌های بین‌المللی ممکن است بر توسعه اقتصاد دریامحور در ایران تأثیر منفی بگذارد.

شاه کلید بنادر ایران برای شکوفایی پتانسیل‌های اپراتورهای غلات

در این میان اپراتوری غلات به عنوان یکی از بخش‌های مهم اقتصاد دریایی با چالش‌ها و موانع مختلفی روبه‌رو است. نگاشته در این شماره برای واکاوی این چالش‌ها و ارائه راهکار جهت توسعه زیرساخت‌های بنادر و جذب سرمایه‌گذاری با ایرج فقیری مدیرعامل شرکت خدمات دریایی و بندری کیهان شیران زرین به گفت‌وگو پرداخته است.

فقیری در ابتدا به بیان جایگاه مدیریت زمان در بحث اپراتوری غلات پرداخت و گفت: ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪن زﻣﺎن رفت‌وبرگشت و ﺗﺄﺧﻴﺮ عملیات ﻛﺸﺘﻲ‌ﻫﺎ در ﺑﻨﺎدر، ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮای ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻛﺸﺘﻲ، ﻧﺮخ ﺑﺎرﺑﺮی درﻳﺎﻳﻲ و دست‌آخر ﻫﺰﻳﻨﻪ حمل‌ونقل و ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﺎﻻ می‌شود. در نهایت اﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ‌ﻫﺎ، ﺗﻮان رﻗﺎﺑﺖ ﻛﺸﻮرﻫﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ در ﺑﺎزارﻫﺎی ﺟﻬﺎﻧﻲ را ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻣﻲ‌ﻛﻨﺪ چراکه ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺿﻌﻴﻒ در ﺟﺎﺑﻪ‌ﺟﺎﻳﻲ و اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺤﻤﻮﻟﻪ‌ﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪن زﻣﺎن ﺗﻮﻗﻒ ﻛﺸﺘﻲ در اسکله و افزایش زمان حضور در ﺑﻨﺪر ﻣﻲ‌ﺷﻮد.

 از ﺳﻮی دﻳﮕﺮ، فقدان مدیریت کارآمد سبب طولانی شدن زمان جا به جایی‌ها و انتقال بار می‌شود و زﻣﺎن ﻃﻮﻻﻧﻲ اﻧﺒﺎرداری ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺣﻖ ﻣﻌﻄﻠﻲ ﺑﺮای ﻣﺤﻤﻮﻟﻪ‌ﻫﺎ ﻣنجر خواهد شد. بنابراین ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻫﺰﻳﻨﻪ‌ﻫﺎ و ﺣﻘﻮق ﺑﻨﺪری ﭘﺮداﺧﺘﻲ از ﺳﻮی ﺗﺠﺎر ﻛﺸﻮرﻫﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻴﺶ از ﻛﺸﻮرﻫﺎی توسعه‌یافته اﺳﺖ.

نگاهی به ریسک‌های تخلیه و بارگیری غلات در ایران

وی در  ادامه به تشریح مهمترین ریسک‌های تخلیه و بارگیری غلات پرداخت و موارد ذیل را از مهمترین فاکتورهای ریسک برشمرد:

• احتمال برخورد گراپ با کارگر انبار، انتشار گرد و غبار در فضای بستة انبار و استنشاق توسط کارگر در مرحلة هدایت گراپ به درون انبار کشتی
• احتمال برخورد گراپ با بدنه انبار و آسیب به گراپ یا انبار در مرحلة بارگیری بار از انبار کشتی به وسیله گراپ
• انتشار گرد و غبار در هوا، ریزش بار در دریا و سطح اسکله و لغزندگی سطح اسکله در مرحلة بیرون آوردن گراپ از انبار کشتی و هدایت به سمت قیف
• برخورد گراپ با قیف و ایجاد سرو صدا، انتشار گرد و غبار در هوا و آلودگی هوا در مرحلة تخلیه بار از گراپ به درون قیف
• سقوط از ارتفاع، انتشار و استنشاق گرد و غبار در مرحلة حضور کارگر بر روی قیف جهت کنترل دریچه قیف
• ریزش بار روی اسکله و لغزندگی سطح اسکله و کشیدگی عضلات دست و پشت کارگر در مرحلة باز کردن دریچه قیف و تخلیه بار از قیف
• ایجاد ترافیک در سطح اسکله و برخورد کامیون‌ها به یکدیگر در مرحلة بارگیری توسط کامیون و حمل و جابه‌جایی

بسته پیشنهادی برای بهبود وضعیت و افزایش کارایی بنادر

مدیرعامل شرکت خدمات دریایی و بندری کیهان شیران زرین در ادامه با اشاره به اقدامات موثر برای بهبود کارایی بنادر گفت: اقداماتی همچون ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺻﻼﺣﺎت ﻧﻬﺎدی، اﺟﺎزه ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ‌ای، ارﺗﻘﺎی ﺳﻄﺢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻨﺎدر از ﻃﺮﻳﻖ آﻣﻮزش ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ، ﺑﻴﺎن ﺗﺠﺮﺑﻪ‌ﻫﺎی ﻣﻮﻓﻖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ در ﻧﮕﻬﺪاری دﺳﺘﮕﺎه‌ﻫﺎ، ﺳﻄﻮح ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺠﻬﻴﺰ ﻧﻴﺮوی اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﮔﺴﺘﺮش ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻛﻪ ﺗﺠﺎرت رﻗﺎﺑﺘﻲ‌ﺗﺮ و ﮔﺴﺘﺮده‌ﺗﺮی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﻲ‌ﺗﻮاند از اقدامات موثر برای ارتقای کارایی بنادر کشور باشد.

این مدیر مجرب صنعت اپراتوری با اشاره به اینکه اﻓﺰاﻳﺶ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻴﺎن پایانه‌ها، ﺑﻬﺘﺮین راه ﺑﺮای ﺟﺬب ﺧﻄﻮط ﻛﺸﺘﻴﺮاﻧﻲ، ﺑﻬﺒﻮد ﺗﻮان ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ و اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﻴﻨﻪ از اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎ ﻫﺪف ﻛﺎﻫﺶ زﻣﺎن و ﻫﺰﻳﻨﻪ‌ﻫﺎی ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﺑﺎرﮔﻴﺮی اﺳﺖ، گفت: در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ، اﻃﻤﻴﻨﺎن و رﺿﺎﻳﺖ ﺑﺮای صاحبان کالا ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻣﮕﺮ اینکه ﺳﻄﺢ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻪ آنان بر اساس اﻟﮕﻮﻫﺎی از ﭘﻴﺶ تعیین‌شده ﻓﺮاﻫﻢ ﮔﺮدد و صاحبان کالا ﺑﻪ وﺟﻮد ﻳﻚ ﻧﻈﺎم کنترل‌شده در ﺑﻨﺪر باور داشته باشند.

وی در پاسخ به این سوال که بهره‌گیری بیشتر از پتانسیل‌ اپراتورهای کشور به چه تحولانی در بخش زیرساخت‌های بنادر نیاز دارد، گفت: توسعه زیرساخت‌ها، تکنولوژی، تجهیزات، روساخت و پس‌کرانه بنادر علاوه بر افزایش ظرفیت بنادر کشورمان، سبب افزایش تمایل سرمایه‌گذاران و صاحبان کالا به تخلیه و بارگیری، افزایش ترانزیت کالا و ترانشیپ از طریق این بنادر و ارتقا سهم ما از بازار کالای موجود در این منطقه خواهد شد.

همچنین ارزان‌سازی تمامی خدمات بندری و دریایی بر اساس تعرفه‌ای معقول و با توجیه اقتصادی برای جذب مشتری و سرمایه‌گذارها به طوری که محرک قدرتمندی در منطقه نسبت به رقبا ایجاد شود، می‌تواند موثر باشد. البته متاسفانه در حال حاضر در این مورد ما نسبت به رقیبان منطقه‌ای در وضعیت مناسبی قرار نداریم.

فقیری با تاکید بر بازنگری و اصلاح آئین‌نامه و ضوابط سرمایه‌گذاری مصوبه‌های موجود از جمله دستورالعمل‌های مراجع نظیر سازمان بنادر و تعریف استانداردها و ضوابط مطابق با عرف بین الملل و به روز رسانی قوانین بندری و دریایی گفت: روان‌سازی مسائل موجود و تشکیل کمیته‌های تخصصی بررسی و بازنگری علاوه بر کاهش موانع به ایجاد سازوکار مناسب برای رفع مشکلات کمک می‌کند.

وی با اشاره به ضرورت صرفه‌جویی زمانی و کوتاه‌سازی زمانی رویه‌ها و روش‌های بندری و سرعت بخشیدن در امور مربوطه تصریح کرد: کاهش زمان پاسخگویی به درخواست‌های سرمایه‌گذاری به حداقل زمان و ارائه خدمات و مشاوره‌های بدون وقفه 24 ساعته از اقدامات مهم جهت صرفه‌جویی زمانی است. برای مثال در بندر جبل علی پس از دریافت تقاضای سرمایه‌گذاری و بررسی آن بدون فوت وقت حداکثر ظرف مدت یک هفته قرارداد سرمایه‌گذاری انعقاد می‌شود.

مدیرعامل شرکت خدمات دریایی و بندری کیهان شیران زرین  با تاکید بر به کارگیری نیروهای آموزش دیده گفت: متاسفانه زیان‌های ناشی از تصمیم‌های نادرست عموما توسط متخصصان غیر مرتبط صورت می‌گیرد که می‌تواند ما را از مسیر پیشرفت باز دارد.

فقیری ادامه داد: ایجاد ساختار منصفانه بازرسی و نظارت اکید بر صلاحیت و تخصص سرمایه‌گذاران، ایجاد قوانین حمایتی از مشتری و سرمایه‌گذار، مشارکت شرکت‌های سرمایه‌گذار همچون بانک‌ها و موسسات بیمه در تجهیز بنادر به روش‌های نوین و حتی الامکان بصورت استاندارد و رویه‌های فرامنطقه‌ای و بین المللی، مذاکره با شرکت های مادر و بزرگ کشور همچون شرکت‌های کشتیرانی جمهوری اسلامی، شرکت ملی نفتکش ایران و یا کشتیرانی‌های خصوصی واجد شرایط و واگذاری بخشی از اسکله‌های بندر به آنان جهت سرمایه گذاری در آن اسکله همچون خرید تجهیزات و ساخت انبارهای مخصوص کالاهای خودشان می‌تواند از گام‌های موثر برای ارتقا زیرساخت‌های بنادر باشد.

همچنین انعقاد قراردادها با شرکت‌هایی که خودش صاحب بازار باشد یا صاحب کالا باشد، به گونه‌ای که انتخاب قالب قراردادی مناسب برای جذب سرمایه‌گذار خصوصی در انجام پروژه‌های بزرگ به این صورت باید باشد که سرمایه‌گذار به عنوان شریک دولت در انجام پروژه‌ها فعالیت کند نه فقط یک پیمانکار صرف، نقش به سزایی در بهبود وضعیت زیرساخت‌های بنادر دارد.

وی در پایان با تاکید بر تقبل بخشی از هزینه‌های کلان از طریق همکاری وزارت راه و شهرسازی (متولی حمل و نقل کشور) با استفاده از منابع و صندوق‌های ویژه اقتصادی مربوطه برای تقویت زیرساخت‌های بنادر کشور گفت: بررسی سیستم بازاریابی بنادر فرا منطقه‌ای و الگوبرداری آن برای واحد بازاریابی و سرمایه‌گذاری بنادر کشورمان در کنار شناسایی و احصاء فرصت‌های سرمایه‌گذاری مطابق با پتانسیل‌های موجود در هر بندر بطور شفاف از طریق مشاور ذیصلاح و درج آن در سایت برای دسترسی تمام متقاضیان، محاسبه نرخ اجاره مقدار زمین و اولویت سرمایه‌گذاری در هر بندر کشور و ابلاغ آن به سرمایه‌گذارن و بنادر جهت سریع‌تر شدن پروسه انعقاد قرارداد سرمایه‌گذاری در بنادر و الحاق تمامی بنادر چه سنتی و چه صنعتی نوین به مناطق آزاد اقتصادی جهت بهره‌مندی از تسهیلات و تجهیزات این مناطق و معافیت‌ها و تعرفه‌های گمرکی روان‌تر و ارزان تر نیز می‌تواند به ارتقا وضعیت بنادر و جایگاه آنان کمک به سزایی کند.

گفتنی است، شرکت خدمات دریایی و بندری کیهان شیراز زرین در سال گذشته 1,346,113 تن غلت شامل گندم ۶۱۷۷۲۲، ذرت ۴۰۳۱۸۱ و جو ۳۲۵۲۱۰ را تخلیه و بارگیری کرده است. همچنین این شرکت در حال حاضر در بنادر شهید رجایی و شهید بهشتی چابهار مشغول فعالیت می باشد که بخشی از تجهیزات استراتژیک این شرکت شامل: 12 دستگاه گنتری کرین سوپر پست پاناماکس، 18 دستگاه ترانس تینر ZPMC، 7 دستگاه ترانس تینر منگان، ۴ دستگاه ریچ استاکر، ۴ دستگاه لیفتراک،  ۵ دستگاه ساید لیفت می‌باشد.