نام مهندس آراکلیان، به گوش بسیاری از مدیران و تلاشگران صنعت کشور آشناست. وی از جمله پیشکسوتانی است که اولین کارخانه تولید ماشینی آرد کشور را مدیریت کرده است و به نوعی کارنامه فعالیت او جزو افتخارات و به نوعی شناسنامه صنعت آسیابانی کشور است. شرکت آردسازی تبریز- سهامی خاص با قدمت بیش از 95 ساله و شماره ثبت 169 ازجمله میراث ملی استان آذربایجان شرقی و اولین کارخانه آردسازی کشور محسوب می شود.
آراکلیان به واسطه لزوم دنباله روی از شغل پدری وارد حرفه آسیابانی نیز شده است. خانواده او بیش از 80 سال مدیریت واحد آردسازی تبریز که به سهاکیان، معروف بوده را بر عهده داشته اند و خود او نیز سال های زیادی در سمت رئیس انجمن صنفی کارخانجات آرد آذربایجان شرقی خدمتگزاری کرده است. هم اکنون 4 سال است که چراغ کارخانه آردسازی تبریز معروف به سهاکیان خاموش است.
در این شماره خبرنگار نگاشته میهمان آقای آراکلیان است تا سابقه فعالیت این پیشکسوت خوشنام و صاحب اولین کارخانه آردسازی کشور را از زبان خود او بازنویسی کند.
اولین کارخانه آردسازی ماشینی کشور و گفتگو با مدیر پیشکسوت مهندس آراکلیان/ برادران سهاکیان در بین سال های 1303 تا 1305 اولین کارخانه آردسازی را در آذربایجان شرقی تاسیس کرده اند. فعالیت های زیادی از جمله صنایع تبدیلی کشاورزی، روغن کشی، چوب بری اولین بار با اره برقی، صابون سازی و آردسازی هم جوار این واحد انجام می شده است. در سال 1319 کارخانه آرد رفیع در جوار این واحد توسط تجار معروف تبریز به نام های برادران آراکلیان، هایراپیتان، ملک جهانیان و هاوطونیان بنا شد که به دلیل رقابت تجاری با شرکت سهامی آرد سازی تبریز، این دو واحد ادغام و به عنوان یک شرکت واحد آغاز به فعالیت کردند. این شرکت با سرمایه اولیه 270 هزار تومان به ثبت رسیده است.
نوع تجهیزات اولین کارخانه آردسازی کشور
جهت راه اندازی کارخانه آرد سهاکیان از تکنولوژی شرکت میاگ آلمان جهت تجهیز ماشین آلات این واحد خریداری شد. کارخانه آرد سهاکیان به عنوان اولین کارخانه آردسازی ماشینی در سال 1319 شروع به فعالیت نمود و پس از سال ها فعالیت، در سال 1336 در زمان مدیریت پدر مهندس آراکلیان در روند بازسازی قرار گرفت و در این راستا ماشین آلات از کشور چک اسلواکی خریداری شد. این واحد پس از 2 سال در سال 1338 به یکی از کارخانجات مطلوب کشور تبدیل شد.
مهندس آراکلیان با وجود علاقه وافر به معماری و شهرسازی و به عنوان معمار برگزیده مدیریت طرح جامع شهر جدید سهند، از اینکه در راه آسیابانی نیز قدم برداشته است، هرگز پشیمان نشده است و همواره این حرفه را مقدس دانسته است. در میان مصاحبه صحبت از اسنادی از کارخانه به میان آمد که نشان از موفقیت و تلاش بی وقفه او در شغل آسیابانی است.
صنعت آرد و نان را دارای ریشه تاریخی است
آراکلیان در ادامه این گفت و گوی صمیمی، گفت: صنعت آرد و نان را دارای ریشه تاریخی است و همواره در طول تاریخ نان ازجمله ارکان مملکت داری محسوب می شده است. وی در بین خاطرات خود از پستی و بلندی های دوران خدمت در حیطه آسیابانی از دوران جنگ تحمیلی یاد کرد که در آن زمان خطیر در جوار ساختمان کارخانه، پناهگاه هایی ایجاد شد و تمامی شیشه های آن با نایلون مشکی پوشانده شد تا نقطه ای امن برای کارگران باشد.
وی به عنوان پیشکسوت صنعت آرد و نان و تحصیل کرده معماری و شهرسازی از ارتباط تنگاتنگ علم مهندسی با صنعت آردسازی می گوید. به گفته وی در طول تاریخ آسیابانی، آرد و نان ازجمله بااهمیت ترین ارکان زندگی افراد بوده است و در کتاب های معماری دوران هخامنشیان، ساسانیان و غیره به شیوه صحیح ساخت آسیاب و سیلوها، شیوه صحیح آسیابانی و روابط آسیابان با نانوا و مردم اشاره شده است.
و اما شغل آسیابانی و چالش های آن از زبان صاحب اولین کارخانه آردسازی کشور
آراکلیان به شغل آسیابانی و آنچه بر او در این صنعت گذشته صحبت کرد؛ “در گذشته خبازی ها جهت تهیه آرد مورد نیاز، گندم خود را جهت آسیاب به کارخانجات آردسازی می آوردند و با پرداخت هزینه آسیابانی آرد و سبوس حاصل و فضولات باقی مانده را تحویل می گرفتند. به مرور روند فوق به نیمه دولتی و نیمه خصوصی تغییر کرد تا اینکه این روند کاملا در حاکمیت دولت قرار گرفت.
متاسفانه به دلیل برخی عوامل در صنعت آرد و نان، بخشی از نان های خشک برای فروش به دامداری ها فروخته شد که چندین بار در مجامع مختلف به این مساله اعتراض کرده ام. صنعت آردسازی در طول تاریخ گریبان گیر تصمیمات نادرست بوده است. به یاددارم که در زمان جنگ جهانی دوم و همزمان با ورود لشکریان بیگانه (دموکرات های روس) به ایران از ورود مدیران به کارخانجات ممانعت می شد و به بهانه مبارزه با سرمایه داری و تبلیغ کمونیسم، کارخانجات را در دست گرفته بودند.
این فعال حوزه آرد سازی از مرحوم حاج آقا رهبری پور، مرشدی و معماریان به عنوان همراهان اولیه خود در این صنعت یاد کرد که کارخانجات آرد بسیاری را در استان تهران راه اندازی کرده اند. به عقیده وی تبریز، مهد صنعت آردسازی ایران است اما تاسیس کارخانجات آرد در استان تهران نقطه آغاز رونق آردسازی در کشور بوده است.
افتخارات صاحب اولین کارخانه آردسازی کشور
آراکلیان وقتی از افتخارات خود در زندگی سخن به میان آمد راه اندازی شهر جدید سهند در حدود 12 هزار هکتار و آماده سازی مساحت 300 هکتار در زمان مهندس کازرونی، وزیر وقت مسکن و شهرسازی را از جمله نقاط عطف فعالیت کاری خود عنوان کرد و معتقد است که قداست آسیابانی را همیشه سرلوحه کار سالم و پاک قراردادم اما آنچه که نام مرا در صنعت کشور به یادگار خواهد گذاشت، یادگارهایی است که از هنر معماری و مهندسی آن برجای گذاشته ام.
