آیا غلات ارگانیک میتواند منشاء خیر و برکت مضاعف شود؟
از آنجا که بیش از هفتاد میلیون هکتار و به عبارتی حدود یک و نیم درصد کشاورزی جهان به کشاورزی منضبط ارگانیک اختصاص دارد و همین حدود نیز از اراضی جنگلی و مرتعی با اصول و مقررات حاکم بر نظام ارگانیک بهره می برد، انتظار میرود حداقل حدود یک درصد کشاورزی کشور، با تصویب مقررات لازم توسط مجلس و تامین الزامات تحقیق و توسعه متوازن آن در این راستا سوق داده شود. اگر چنین باشد، علی القاعده سهم غلات، گندم، جو، برنج و ذرت در کشور و منطقه چگونه است؟ نگاشته در این شماره برای آگاهی از وضعیت کشت ارگانیک میزبان محمدرضا رضاپناه، رییس اتحادیه انجمن های علوم گیاهپزشکی ایران شده است
از آنجا که بیش از هفتاد میلیون هکتار و به عبارتی حدود یک و نیم درصد کشاورزی جهان به کشاورزی منضبط ارگانیک اختصاص دارد و همین حدود نیز از اراضی جنگلی و مرتعی با اصول و مقررات حاکم بر نظام ارگانیک بهره می برد، انتظار میرود حداقل حدود یک درصد کشاورزی کشور، با تصویب مقررات لازم توسط مجلس و تامین الزامات تحقیق و توسعه متوازن آن در این راستا سوق داده شود. اگر چنین باشد، علی القاعده سهم غلات، گندم، جو، برنج و ذرت در کشور و منطقه چگونه است؟ در برنامه راهبردی کشاورزی ارگانیک ابلاغی 13 اسفند 1390 چنین تبیین و ترسیم شده است، با ایجاد زمینه ها و الزامات این نظام کشاورزی متفاوت و قانونمند از جمله نهاد علمی و پژوهشی مستقل و موظف همچون قطب علمی کشاورزی ارگانیک می توان طی یک یا چند برنامه پنجساله به حدود ا تا 5 درصد کشاورزی کشور توسعه داد و پس از احراز هویت ملی برای آن و ایفای نقش منطقهای در این خصوص به ارائه نسخه اخلاقی و ملی این توسعه همت گمارد. البته اتحادیه اروپا همت علمی و فنی خود را در قالب ارگانیک 3.0 برای سال 2030 روی 25% گذاشته است و کشور ترکیه از مرز نیم میلیون هکتار اراضی ارگانیک و 50 هزار کشاورز ارگانیک عبور کرد و در حال ساماندهی برداشت ارگانیک از منابع طبیعی و ایجاد ارزش افزوده مضاعف از آنهاست تا بصورت متوازن و اصولی و بر اساس مصالح ملی خود عمل کرده باشد. در حالیکه در اینجا کل اراضی ارگانیک که گواهی قابل قبول دریافت می کنند روی حدود 10 هزار هکتار متوقف مانده است اما برداشت از منابع طبیعی ارگانیک حدود هفت برابر این عدد است که نشانگر نوعی عدم توازان و رشد نامتناسب است. همانطور که دو طرح پنجساله موسوم به کاهش سموم در دهه 70 سبب رشد کنترل بیولوژیک و کودهای بیولوژیک شد، انسجام در قالب مگاپروژه برای حدود یک درصد ارگانیک دور از دسترس نیست، البته هر جایی باید حداقل سهم یک درصدی خود را در این مسیر ظاهر نماید، از جمله در تولید گندم، فرآورده های آن و ماکارونی. چرا توجه لازم به گندم خراسان نمی شود، در حالیکه با برند خارجی در حال توسعه است و بسیاری فرآورده های ارگانیک از ماکارونی تا شیرینی و بیسکویت ارگانیک با برندی مثل کاموت خراسان در حال تصاحب بازار جهانی است و به کسانی که اصرار بر مبانی اکولوژیک دارند این فرآورده ها را عرضه می کنند!
امید که تحقیق و توسعه کشاورزی ارگانیک به حدی برسد در کشور و منطقه که بحث روی علم، فتاوری، نظم آفرینی راستین، ساختارمتعالی و بازار منسجم در منطقه بحث قالب باشد.
به هرحال اصول و اهداف ارائه شده براي كشاورزي ارگانيگ توسط فدراسيون جهاني جنبش كشاورزي ارگانيك (IFOAM) و موسسه تحقیقات ارگانیک (FiBL) باید (به شرح ذیل) مد نظر قرار داد تا اصول اخلاقی مطرح و بعضا فراموش شده در این بخش جهان را لحاظ و پیگیری نمود.
“توليد غذا با كيفيت بالا و در حد كافي، همگامي با طبيعت به جاي سلطهگري و چيرگي بر آن، تقويت چرخههاي بيولوژيكي در سامانههاي زراعي شامل تقويت ميكرو ارگانيسمها، فلوروفون خاك، افزايش تنوع گياهي و حيواني، حفظ و افزايش حاصلخيزي خاكها در دراز مدت، بهرهگيري از منابع تجديد شونده تا حد امكان، درخصوص مواد آلي و عناصر غذايي، تاحد امكان در يك سامانه بسته عمل شود، فراهم نمودن شرايطي از زندگي براي دامها كه امكان بروز كليه رفتارهاي غريزي را براي آنها فراهم سازد، جلوگيري از بروز كليه اشكال آلودگي ناشي از عمليات مختلف كشاورزي، حفظ تنوع ژنتيكي سامانه كشاورزي و محيط اطراف، شامل حفاظت از گياهان و زيستگاههاي طبيعي، امكان كسب درآمد كافي براي زارعين و جلب رضايت آنان و نيز ايجاد محيط كار سالم، در نظر گرفتن اثرات گسترده تر اجتماعي و اكولوژيكي سامانه زراعي”
لازم به ذکر است ساختار توسعه کشاورزی ارگانیک در جهان طی یک قرن و دو دهه اخیر، ساختار رشد مناسب را یافته است و ارکان علمی و پژوهشی آن نیز شکل لازم و کافی گرفته است که متاسفانه در کشور و منطقه مغفول مانده است.
خوشبختانه مگاپروژه در خلاء آغاز نمی شود و سبقه بابرکتی از اندیشه، ساختار و تجربه طرح کاهش مصرف سموم و ایجاد کارگروه پنج نفره ارگانیک در خرداد 1377 به دستور جناب آقای مهندس سید محمدحسین شریعتمدار، رییس کمیته اجرایی طرح کاهش مصرف سموم و تمجید رهبری در سفر به کرمان از مرحوم صنعتی پس از توضیحات نسبتا طولانی مرحوم صنعتی در باب گلاب ارگانیک و ارزش افزوده ای که برای گلاب فراهم کرده اند بنحویکه انگلستان و اروپا برای ده سال محصول را پیش خرید کرده اند. فرمان 26 آبان 1394 در خصوص توسعه ارگانیک نیز حجت را بر همگان تمام نموده است.
خوشبختانه قطب علمی کشاورزی ارگانیک بعنوانی کنسرسیومی از موسسات و دانشگاه ها با هدف هماهنگی در فعالیتهای علمی و تخصصی مورد نیاز در زمینه کشاورزی ارگانیک و حتی هدایت روند ارگانیک در کشور و منطقه از شهریور 89 در سازمان تحقیقات، اموزش و ترویج کشاورزی مطرح و در اردیبهشت 91، مجوز فعالیت از وزارت علوم دریافت کرد. در این مدت کوتاه، هرچند از حداقل کمکهای وزارت علوم به قطبها محروم ماند و در ادامه با کاهش اعتبارات وزارتخانهها که فضای کارهای عادی را نیز محدود نمود؛ متوقف نماند و موجب خیر و مباهت ملی و بینالمللی گردید. از جمله عضویت در TIPI و انتخاب مدیر قطب بعنوان عضو شورای مرکزی آن در دو دوره متوالی.
در صفحه اینترنتی سایت اتحادیه انجمن های علوم گیاه پزشکی ایران aippss.areeo.ac.ir اطلاعات بیشتر در خصوص کشاورزی ارگانیک و ضرورت تقویت خاک با حبوبات و بقولات قابل پیگیری است. خبر های در خصوص کشاورزان ایرانی که با اینگونه تلاش ها مبلغان خوب ایرانی در نوزدهمین کنگره بین المللی ارگانیک در سال 2017 بودند نیز در همین سایت نوید گندم کاران یا غله کاران ارگانیک را در آینده نزدیک می دهد.
