بورس و ابزارهای آن برای رسیدگی به اعتراض کارخانجات آرد کارآمد است؟

بورس کالای ایران، ارگانی است که باید با بهره‌گیری از اهرم‌های مختلف سعی در شفاف‌سازی فضا و ایجاد بستری مناسب نماید تا در سایه آن معاملات در فضای امن‌تری انجام گیرد.

شایسته است تا بورس کالا با ثبت دقیق­تر اطلاعات بخش کشاورزی بتواند به اهداف “ردیابی کیفیت از محصول تا مزرعه“ و “افزایش انعطاف در انتخاب محل خرید گندم“ دست یابد. شفاف سازی بیشتر، موجبات بهبود برنامه­ریزی و مدیریت در خرید گندم و درنهایت ثبات کیفیت و قیمت محصول را به ارمغان خواهد آورد و عرضه گندم در این بازار منجر به ساماندهی هر چه بیشتر بخش کشاورزی و صنعت تولید آرد کشور خواهد شد.

در غیر این صورت کارخانجات آرد با ارتباط مستقیم و بدون واسطه با کشاورز می­توانند این فرایند را به نحو احسن و با حداکثر رضایتمندی پیش ببرند. مطلب فوق بخشی از سخنان مهندس میثمی­فرد، مدیرعامل کارخانه آرد البرز است که به تحلیل چالش های تامین مواد اولیه کارخانجات آرد از بورس کالا پرداخت.

بورس کالا قادر به تعیین و تضمین کیفیت گندم نیست

مدیرعامل کارخانه آرد البرز در گفت و گو با نشریه نگاشته در ابتدا با بیان اینکه گندم­ های تحویل داده شده به کارخانجات فاقد استاندارد­های لازم خرید گندم است و بورس کالا قادر به تعیین و تضمین کیفیت آن نیست، گفت: مقررات بورس باید الزاماتی را قرار دهد تا محل تحویل کالا در مقصد تعیین و مشخص گردد، چراکه کارخانجات آرد نمی­ توانند در مبدا کنترلی بر کیفیت گندم داشته باشند و اغلب اعتراضشان به پایین بودن کیفیت گندم تحویلی منجر به نتیجه دلخواه نمی­شود.

لذا کارخانجات مجبور می­ شوند علی­رغم نارضایتی­ شان گندم را تخلیه کنند. همچنین بورس برای رسیدگی به اعتراض کارخانجات در خصوص کیفیت گندم، دخالت موثر و ابزار کارآمدی را در اختیار ندارد و باید راهکاری شفاف و موثر درنظر بگیرد.

میثمی­فرد در ادامه افزود: پیشنهاد می­شود تا سازمان بورس با تعیین آزمایشگاه­هایی با گواهی تایید صلاحیت اداره استاندارد در سطح کشور و معرفی این آزمایشگاه­ها، شرایطی را فراهم آورد تا کارخانجات آرد بتوانند در مواردی که گندم دارای کیفیت استاندارد نیست، درخواست اعزام کارشناس و نمونه گیری نمایند تا نتایج حاصل از آن ملاک عمل قرار گیرد و دستورالعملی نیز برای جبران ضرر کارخانجات در این خصوص تدوین گردد.

چالش های تامین گندم از سوی بورس

به گفته وی، از دیگر چالش های تامین گندم از سوی بورس ، طول مدت زمان خرید است که از زمان خرید تا صدور حواله و از صدور حواله تا شروع به حمل و تحویل گندم، حدود یکماه زمان صرف می­شود که این عامل خود باعث افزایش قیمت تمام شده گندم می شود.

همچنین از آنجایی که خرید از بورس به صورت نقدی انجام می­ شود، تنها از طریق وام بانکی امکان پذیر است که با توجه به بهره بالای درخواستی بانک ها این امر نیز قیمت تمام شده را بالا می­ برد و افزون بر این­ها مشخص نبودن محل گندم تحویلی نیز جزء دیگری از چالش های موجود به شمار می رود، هرچند استانِ عرضه کننده گندم مشخص است ولی اینکه از کدام سیلو و محلِ ذخیره تحویل داده می­شود، به نظر مسئولان آن استان بستگی دارد که باوجود بیش از صد نوع واریته گندم در داخل کشور، شفاف سازی بیشتر در این زمینه ضروری است.

نظرات غیرکارشناسانه، مانع افزایش نرخ آرد در سه سال اخیر شده است!

 میثمی­ فرد در پاسخ به چالش­های کارخانجات آرد در فصل خرید گندم، اذعان داشت: تفاوت قیمت خرید تضمینی دولت با قیمت فروش گندم یارانه­ای به کارخانجات و توقع نابه جای پایین بودن قیمت آرد از جانب خریداران، باعث می­شود که کارخانجات به دنبال خرید گندم از کشاورزان نباشند چراکه نه آن مقدار نقدینگی دارند که بتوانند آن را با خرید گندم بلوکه کنند و نه در صورت خرید با قیمت تضمینی دولت می­توانند آرد حاصل را به قیمت مناسب بفروشند.

متاسفانه در این میان به مسئله هزینه مالی در آنالیز قیمت توجه کافی نشده است و هم اکنون نیز حدود سه سال است که در قیمت­ها تجدید نظر صورت نگرفته و اکتفا به توجیه بعضی از آقایان به این امر که “چون قیمت گندم افزایش پیدا نکرده است، قیمت آرد نیز نباید افزایش یابد“ بچگانه و غیرکارشناسانه است.

این فعال صنعت آرد در خاتمه به برخی انتظارات مهم صنعت آرد که تاثیر بسزایی در عملکرد این صنعت دارد، به صورت خلاصه اشاره نمود؛

لزوم واردات گندم خارجی و بازنگری در شیوه ارائه تسهیلات بانکی

با توجه به ظرفیت­های خالی کارخانجات و پتانسیل­های آردسازی در کشور و همچنین با بررسی سهم بسیار ناچیز ایران در بازار کشورهای عراق و افغانستان، شایسته است با تلاش دولتمردان کشور در راستای خودکفایی در زمینه محصولات اساسی، استفاده از ظرفیت خالی کارخانجات در راستای صادرات و ایجاد ارزش افزوده، بهبود اشتغال و ثبات کیفیت، برنامه مدونی جهت آزادسازی و واردات گندم خارجی و بازنگری در شیوه ارائه تسهیلات بانکی، تهیه و گامی اساسی در جهت توسعه اقتصاد کشور برداشته شود.

یکسان سازی نرخ آرد

در راستای کیفیت نان مهم است که قیمت آرد هرچقدر بیشتر به قیمت واقعی نزدیک شود و برای ایجاد رقابت در جهت بهبود کیفیت نان تولیدی، شرایط کار و هزینه­های تولید در نانوایی­های سنتی و حجیم و نیمه حجیم یکسان شود.

لزوم انطباق استانداردهای محصول ورودی و کالای نهایی

استاندارد ملی ایران شماره 104، گندم – ویژگی­ها و روش­های آزمون، اجباری نیست و کارخانجات آردسازی ملزم هستند با دریافت مواد اولیه غیر استاندارد، محصول نهایی استاندارد تولید کنند. کالای دارای نشان استاندارد کالایی است که حداقل ويژگي­هاي لازم برای توليد يك فرآورده در آن رعایت شده باشد.

در واقع نمره کالای استاندارد 10 است، درحالیکه برخی به غلط بر این باورند که نشان استاندارد برای هر کالا بیانگر نمره 20 خواهد بود. در حال حاضر گندم موردنیاز کارخانجات آردسازی مطابق دستورالعمل کیفی خریداری گندم داخلی دولتی، تدوین شده توسط شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی ایران، دریافت می­گردند.

دستگاه های پیشرفته آزمایشگاهی هم حریف ضعف شاخص های کیفی گندم نمی شوند!

میثمی­فرد در خصوص دلایل لزوم بازنگری در محدوده شاخص ­های تعریف شده در دستورالعمل کیفی خرید گندم، گفت: با محاسبه افت مفيد تا حداکثر 8 درصد وزنی، افت غير­مفيد حداکثر 5 درصد وزنی و حداکثر جو، چاودار و تریتيكاله مخلوط با گندم به تنهایی، یا روي هم تا 5 درصد معاف از کسر بها وخارج از افت مفيد، بخش عمده­ای از گندم­­های نامرغوب در محدوده تعریف شده قرار می­گیرد و کارخانجات آرد­سازی موظف هستند تا ناخالصی 18 درصد را همراه محموله دریافت نموده و اعتراضی بر آن وارد نخواهد بود.

آیا اختلاط گندم در مراکز خرید در شرایط استاندارد صورت می گیرد؟

وی در پاسخ به سوال فوق، اذعان داشت : اختلاط گندم­ها در مراکز ذخیره سازی گندم صرفاً به منظور تعدیل آیتم­هایی نظیر افت مفید و افت غیر مفید است، در حالی که این شاخص­ها با خاصیت نانوایی گندم ارتباطی ندارد، چه بسا اختلاط­های نادرست منجر به نوسان­ های کیفی در تولید آرد گردد.

گندم ­های دریافتی از مراکز ذخیره­سازی گندم به دلیل ضعف قابل توجه در شاخص­ های کیفی نظیر حجم رسوب زلنی، درصد گلوتن مرطوب و گلوتن ایندکس، به حدی سست و ضعیف هستند که نمودار آرد مغز دانه گندم حتی در آزمون 5 دقیقه فارینوگرافی، در حضور 2 درصد نمک نیز به شدت افت کرده و خمیر حاصل حتی قوت خروج از بخش رول­ کن دستگاه اکستنسوگراف را ندارد و قطعاً چنین گندم ­هایی قابلیت مصرف نانوایی نخواهند داشت، چراکه در دستورالعمل کیفی خریداری گندم داخلی دولتی هیچ اشاره­ای به آیتم ­هایی نظیر گلوتن و ایندکس، پروتئین و زلنی گندم­ ها نشده است.

مدیرعامل کارخانه آرد البرز در خاتمه یادآور شد: با توجه به ارتباط مستقیم شاخص ­هایی همچون گلوتن و ایندکس، پروتئین و زلنی گندم­ ها با خاصیت نانوایی گندم، بایستی حدودی از کیفیت برای این شاخص ­ها در این دستورالعمل و یا در استاندارد ملی ایران شماره 104، تعریف گردد و امیدواریم در آینده ای نزدیک، محموله­ های گندم با تعریف شاخص ­های رئولوژی به کارخانجات آردسازی تحویل داده شوند.