واردات گندم ایران طی سال های 2019 تا 2025 افزایش خواهد یافت
گذری بر تز دکترای دکتر محمدرضا نجفی، محقق حوزه غلات و مدیرعامل پتکوس ایران
واردات گندم ایران طی سال های 2019 تا 2025 افزایش خواهد یافت! اخیرا دکتر نجفی، مدیرعامل شرکت پتکوس ایران، تز دکترای خود را در خصوص عوامل موثر در عملکرد واردات گندم در کشور ایران با موفقیت ارائه کرده است. وی دوره کارشناسی ارشد خود را در رشتهbusiness intergration در دانشگاه ورتزبورگ آلمان و مدرک دکترای مدیریت را از دانشگاه پاریس که جزو 10 دانشگاه برتر مدیریت اروپا است، اخذ نموده است.
پژوهش مذکور که در بازه زمانی 13 ماه انجام شده است، هم اکنون به عنوان یک منبع دانشگاهی ارزشمند می تواند کمک موثری در نحوه عملکرد شرکت های واردکننده و فعال در زمینه تجارت غلات چه در بخش دولتی و چه خصوصی داشته باشد.
در متن ذیل طی گفتگوی اختصاصی با دکتر نجفی، خلاصه ای از موضوع تز ایشان با موضوع واردات گندم ارائه شده است.
کشور ایران یک نمونه منحصر بفرد تحقیق در زمینه واردات گندم
در این تحقیق تاثیر پنج فاکتور به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر واردات ایران مورد بررسی قرار گرفته است. چهار عامل مستقیم شامل منابع اطلاعاتی، منابع ارتباطی (به معنای روابط سیاسی بین ایران و صادرکنندگان گندم)، نوسانات نرخ ارز و تحریم ها و یک عامل واسطه ای به نام قابلیت پویایی سازمان ها تعیین شده است.
قابلیت داینامیک: یکی از مهمترین مباحثی که در مدیریت امروزه مطرح می شود این است که با توجه به افزایش سرعت تغییرات عوامل محیطی در اقتصاد کشورها از جمله اتفاقات سیاسی و اقتصادی، باید فاکتوری به نام انعطاف سازمان ها و قابلیت پویایی سازمان ها در مقابل این تغییرات وجود داشته باشد. این سازمان می تواند سازمانهای دولتی و یا دولت ها نیز باشند.
به این معنا که تا چه میزان شرکت ها و دولت، توان تغییر ناگهانی عملکرد خود را در مواقع بحرانی و ناگهانی اقتصادی یا سیاسی را دارند؟!
جامعه آماری تحقیق: تاثیر پنج عامل فوق با توجه به تکنیک های علمی و آماری و روش کمی، در قالب پرسش نامه بررسی شده است. این پرسشنامه بین 17 شرکت واردکننده داخلی و صادرکننده خارجی توزیع شد و جامعه آماری 143 نفری برای آن در نظر گرفته شده است.
پرسشنامه ها دارای تعدادی سوال برای هر یک از این پنج عامل بوده که بر اساس سیستم رتبه بندی آلمانی به صورت بسیار ضعیف تا بسیار زیاد طبقه بندی شده است. برای فهم این موضوع که آیا سوالات مطرح شده در این پرسشنامه مناسب هدف تحقیق بوده و یا خیر با پنج استاد خبره نیز مشورت شده است.
هیچ کشوری جز ایران، همزمان هم تحریم و هم نوسان ارز را تا این حد تجربه نمی کند!
وجه تمایز تحقیق: پیش از این تحقیق، تحقیقات خوبی در شرکت کارگیل، بونگه، انجمن غلات فرانسه و آمریکا در خصوص عوامل موثر بر واردات انجام شده بود. اما این تحقیق از جهت نمونه مورد تحقیق یعنی ایران منحصر بفرد است چرا که هیچ کشوری جز ایران، همزمان هم تحریم و هم نوسان ارز را تا این حد تجربه نمی کند!
اطمینان سنجی تحقیق: پس از جمع آوری اطلاعات باید قابلیت اطمینان آن بررسی می شد تا پاسخ های درست و پاسخ های دور از واقعیت از هم تفکیک می شد. لذا سوالات پرسشنامه به نحوی طراحی شد که به یکدیگر مرتبط باشند تا در صورتیکه سوالی به صورت گذری پاسخ داده شده است، مشخص شود. این پرسشنامه ها تا جایی توزیع شده که طبق روش آلفای کورومباخ (یکی از روش های متداول و معتبر در روش آماری) اطمینان از پاسخ پرسشنامه ها را به 100درصد نزدیک کند.
اعتبار سنجی نتایج: در راستای سنجش میزان اعتبار نتایج این تحقیق، از نرم افزار smart plc استفاده شده است که بر این اساس یک مدل سازی برای آنالیز اطلاعات صورت گرفت. در نتایج آنالیز مشخص شده که 80 درصد پاسخ دهندگان پرسشنامه مرد و 20 درصد زن بوده اند. 58 درصد لیسانس، 30 درصد فوق لیسانس و 8 درصد مدرک دکترا و سه درصد دارای مدرک دیپلم بوده اند. اکثر پاسخ دهندگان دارای سن 31 سال به بالا و تجربه کاری بیش از 11 سال داشته اند.
برخی دستاوردهای تحقیق واردات گندم ایران:
1) تحقیق صورت گرفته نشان می دهد که منابع اطلاعاتی در ایران در خصوص کشورهای عمده تولید کننده غلات بسیار ضعیف است و کشورمان نیاز به تقویت این اطلاعات دارد. به عنوان مثال باید از میزان دقیق تولید گندم در قزاقستان و خریداران محصولات این کشور مطلع باشیم چرا که داشتن این اطلاعات در تشخیص زمان خرید، انجام خرید مناسب و بهبود عملکرد واردات تاثیر گذار است.
2)در صورتیکه منابع ارتباطی بیشتری با کشورهای صادرکننده گندم داشته باشیم این موضوع به طور مستقیم بر میزان پویایی و قابلیت پویایی سازمان های ایران تاثیر می گذارد. چراکه این اطلاعات منجر به آگاهی نسبت به رویدادهای رخ داده در کشورهای دیگر و تغییرات در سیاست های وارداتی ایران با توجه به آن می شود. علاوه بر این منابع اطلاعاتی و ارتباطی به طور مستقیم بر روی عملکرد واردات نیز تاثیر گذارند. نوسانات ارز و تحریم به طور مستقیم تاثیر منفی در واردات می گذارند بنابراین نمی توان گفت تحریم تاثیری در واردات ندارد!
تصمیم های بلند مدت در زمینه واردات برای ایران ناکارآمد خواهد بود
3) نکته جالب در این تحقیق این بوده است که کشورهای واردکننده غلات عمدتا دچار تغییرات سیاسی زیادی می شوند در نتیجه برنامه ریزی های آنها نمی تواند بلند مدت باشد. برخلاف اینکه در سازمان بودجه تعریف شده است که باید برنامه بلند مدت و میان مدت در بحث غلات داشته باشیم، این تحقیق نشان می دهد که برنامه های بلند مدت به دلیل رخدادهای ناگهانی در کشور، ناکارآمد خواهد بود.
در نتیجه باید به فاکتور قابلیت پویایی و ویژگی انعطاف پذیر بودن آنها بسیار توجه کنیم که شامل تمام شرکت هایی می شود که در زمینه واردات گندم و ذخیره سازی آن فعالیت می کنند.
4) اهمیت خصوصی سازی یک دستاورد موثر دیگر است. در شرایط تحریم اگر دولت به جای درگیر شدن در عملیات مستقیم واردات صرفا نقش نظارتی داشته باشد، به کاهش تاثیر تحریم ها کمک شایانی خواهد کرد. بخش خصوصی بهعنوان یک بازوی توانمند می تواند راه خود را به درستی انتخاب کند. در این میان دولت می تواند از بخش خصوصی تضمین های لازم را دریافت کند که در ازای هر میزان دریافت ارز جهت واردات گندم، تناژ معینی گندم را به دولت تحویل دهد تا تحت هر شرایطی موضوع ذخیره استراتژیک کشور به خطر نیفتد.
تولید گندم داخلی با تناژ بالا توجیه اقتصادی ندارد
5) آمارها نشان می دهد که ایران علی رغم سیاست های خودکفایی همیشه واردکننده گندم بوده است و امروز ثابت شده است که توجیه اقتصادی مناسبی برای تولید گندم با تناژ بالا در ایران وجود ندارد.
این موضوع در بخشی از این تحقیق مشخص شده است و پیش بینی می شود طی سال های 2019 تا 2025 روند واردات ایران با توجه به مشکلات کم آبی افزایش خواهد یافت. همچنین با در نظر گرفتن تحریم ها، واردات ماشین آلات کشاورزی با تکنولوژی پیشرفته و افزایش ضریب مکانیزاسیون کشاورزی ایران سخت خواهد بود.
در نتیجه پیش بینی این تحقیق این است که در روند واردات گندم شاهد افزایش خواهیم بود و توسعه تولید داخلی توجیه اقتصادی ندارد!
راهکارها و پیشنهادات محقق:
نتیجه این تحقیق نشان داد که تاثیر منابع اطلاعاتی بر روی قابلیت پویایی سازمان ها بسیار مثبت و زیاد است در نتیجه پیشنهاد می شود که مدیران و مسئولینی که در بخش واردات گندم فعالیت می کنند با توجه به روابط مناسب سیاسی که بین ایران و کشورهای تامین کننده غلات وجود دارد، تاسیس یک سازمان متمرکز با عضویت هر دو طرف تولید کننده و وارد کننده برای جمع آوری اطلاعات از بازارهای بین المللی و تامین کنندگان اصلی و بزرگ فراهم شود و با تحلیل مناسب این اطلاعات بستر مناسبی برای کسب دانش کافی ایجاد گردد.
این نکته که چه زمانی و از چه کشوری واردات گندم صورت گیرد، نیازی است که موجب ایجاد یک دیدگاه مثبت و روشن در مورد پایش بازارهای مختلف غلات به سازمانها ارائه می کند. مسئله ای که در ایران کمتر به آن پرداخته شده است!
برنامه آتی محقق در زمینه واردات گندم ایران:
دانشگاه پاریس در امتیاز بندی تحقیقات امتیاز صفر تا 20 را مد نظر قرار می دهد (الگوی آموزشی که موسسات آموزشی ایران نیز از آن بهره گرفته است). امتیاز پایان نامه دکتر نجفی با توجه به موضوع منحصر بفرد و عوامل موثر و موجود در شرایط کنونی و ارائه موفق، 18 بوده است که جزو نمرات ارزشمند است.
در چنین شرایطی دانشگاه پاریس امکاناتی را به پژوهشگر جهت تجاری سازی تحقیق ارائه می دهد که محقق با یک مدل کاربردی و عمل پذیر، مدل تحقیقاتی خود را با کمک ارگانهای مربوط به یک مدل کسب و کار تبدیل کند. با توجه به علاقه دکتر نجفی در خصوص تحقیقات گسترده تر در زمینه عملکرد ایران در بازار جهانی غلات، تحقیق دیگری در برنامه کاری او قرار گرفته است که نیاز به حمایت مالی و اطلاعاتی سازمان های مهم این حوزه دارد.
خوشبختانه دانشگاه پاریس با ریاست پروفسور نگار تهرانی که از نوابغ حوزه مدیریت است، همکاری و مساعدت لازم را با محققان این دانشگاه خواهد داشت. شایان ذکر است تحقیق جدید آقای دکتر نجفی در خصوص پیش بینی میزان واردات ایران در 5 سال آینده و میانگین قیمت جهانی گندم وارداتی با روش های علمی، کیفی و آماری خواهد بود و شامل اطلاعات ارزشمندی برای شرکت های واردکننده غلات خواهد بود.
چه خوب است که تحقیق فوق در آینده ای نه چندان دور در انجمن و کنگره های مرتبط داخلی و خارجی مطرح شود که دکتر نجفی این موضوع را مورد بررسی قرار داده تا انجام شود.
