نیاز به ایجاد بازاری متشکل و سازمان یافته برای تقابل آزاد عرضه و تقاضا و دستیابی به اثرات مثبت این مهم در اقتصاد تولید و مصرف، دولت و مجلس شورای اسلامی را بر آن داشت تا بستر قانونی لازم جهت تاسیس و راه اندازی بورس های کالایی را در ایران فراهم سازند. در این راستا بورس کالای کشاورزی راه اندازی شد تا از این طریق گندم به عنوان یکی از محصولات کشاورزی به راحتی خرید و فروش شود.
اما عملکرد بورس کالا طی چند سال اخیر به گونه ای بوده که باعث ایجاد برخی مشکلات برای خریداران و کارخانجات آرد شده است. در این راستا به گفتگو با چند کارخانه آرد پرداخته ایم.
یکی از بزرگترین شرکت هایی که به خرید گندم از بورس می پردازد، شرکت آردداران و تک ماکارون است که دارای خرید با بالاترین تناژ بوده و بیشترین دغدغه و درگیری را با بورس و مسائل بورس دارند.
دکتر صادقیان، مدیر عامل شرکت آردداران گفت: یکی از مشکلاتی که هنگام خرید گندم از بورس کالا وجود دارد؛ عدم تعیین آنالیز کامل و مشخصات کامل گندم در بورس است که جز نام استان تولید کننده و قیمت اطلاعات دیگری به خریداران داده نمی شود. این درحالی است که هنگام صادرات تمام اطلاعات و مشخصات کیفی گندم ذکر می شود.
علاوه بر این برای خرید گندم تنها امکان خرید 400 تن از هر سیلو وجود دارد لذا کارخانجات نیازمند گندم با تناژ بالا، مجبورند از چند استان گندم تهیه کنند که این امر منجر به افزایش هزینه های حمل و نیرو جهت اعزام به هر استان می شود.
وی در ادامه افزود: مشکلات کیفی گندم باید به عهده بورس که عرضه کننده است باشد اما از آنجایی که کارخانجات هنگام خرید گندم از بورس، محموله خریداری شده خود را از درب سیلوهای ذخیره سازی گندم تهیه می کنند لذا در صورت وجود مشکل کیفی کارخانجات به سیلوها اعتراض می کنند که بی فایده است.
مدیرعامل شرکت آردداران تصریح کرد: در واقع انجمن آردسازان باید با بورس و شرکت بازرگانی دولتی ایران مشارکتی داشته باشد تا مسائلی که ذکر شد شامل آنالیز گندم و تعیین مشخصات آن در بورس، تعیین قیمت گندم براساس کیفیت، مدیریت صحیح عرضه گندم در بورس بر اساس عرضه و تقاضا را مطرح کند و با یک برنامه ریزی مشخص بین این سه سازمان بتوان عملکرد بهتری داشت و مشکلات موجود را حل کرد.
مشکلات بورس به دلیل عملکرد دولت است و بورس تنها نقش اجرایی دارد
صادقیان خاطر نشان کرد: مشکل اصلی در این زمینه، دولت است که تنها تامین کننده گندم شده است. سال گذشته راهکاری در حال پیگیری بود که شرکت ها بتوانند مستقیم از کشاورز خرید کنند و دولت با کمک فنی و مالی از کشاورز حمایت کند اما این امر عملی نشد.
در واقع سیستم تامین کننده گندم (دولت)، نحوه قیمت گذاری گندم توسط دولت و عملکرد شرکت بازرگانی دولتی را مشکل ساز می دانم چراکه بورس تنها اجراکننده است.
وی در ادامه به مزایای فعالیت بورس در زمینه عرضه گندم اشاره کرد و گفت: عملکرد بورس از جهت شفاف سازی و تعیین قیمت انواع گندم در تابلو بورس مفید است که امیدواریم آرد نیز به این روش در بورس عرضه شود. در این راستا در حال انجام رایزنی هایی هستیم که این امر عملی شود چرا که شفاف سازی باعث می شود حتی مشکلاتی که با دارایی داریم نیز از بین برود.
وی در ادامه افزود: در حال حاضر پروسه خرید گندم از بورس طی زمانی مشخص و به سرعت انجام می شود اما پیش از این تاخیرهایی جهت صدور حواله توسط شرکت بازرگانی دولتی ایران وجود داشت که در حال حاضر این مسائل حل و کمتر شده است به گونه ای که سه روز پس از تسویه، حواله صادر می شود.
رییس هیئت مدیره شرکت آرد فردوس ارومیه:
با همسان سازی کیفیت گندم کل کشور و اقتصاد آزاد موافق حضور بورس کالا هستیم
بهنام بهنام، رییس هیئت مدیره شرکت آرد فردوس ارومیه در گفتگو باخبرنگار نگاشته ابتدا به وضع موجود گندم در استان های مختلف اشاره کرد و گفت: کیفیت گندم کشور ما در اکثر استان ها (غیر از سه یا چهار استان) مرغوب نیست.
از آنجاییکه دولت گندم را با نرخ تضمینی یکسان و با قیمت بالاتری از نرخ جهانی خریداری می کند و خریدار و تأمین کننده گندم کل استان ها نیز هست، در نتیجه استان های تولید کننده گندم نامرغوب جهت اختلاط محتاج گندم مرغوب هستند که از دولت دریافت نمیکنند و استان های دارای گندم مرغوب نیز نمیتوانند گندم نامرغوب از دولت دریافت کنند.
در این بین اگر دولت شرط اختلاط گندم را رعایت کند استان های مصرف کننده گندم سایر استانها، میتوانند وضع بهتری از استان های فاقد گندم مرغوب داشته باشند.
وی در ادامه افزود: در حال حاضر دولت باید برای تغییر کشت نوع گندم نامرغوب به گندم مرغوب به صورت جدی تر تلاش کند و تا رسیدن به شرایط مطلوب نیز ترتیبی اتخاذ کند که واردات گندم مرغوب مورد نیاز کشور ممکن باشد.
انواع گندم ها تقریبا با نرخ پایه یکسانی در بورس کالا عرضه میشوند
بهنام تصریح کرد: در حال حاضر وضع کیفی محصولات کارخانجات استان های دارای گندم نامرغوب چندان خوب نیست و باید از گندم مرغوب و یا بهبود دهنده گران قیمت استفاده کنند. در چنین شرایطی طبعاً از نظرمالی نیز شرایط مناسبی ندارند اما وضع کیفی کارخانجات استانهای دارای گندم مرغوب، بسیار خوب است و چون آرد آنها علاوه بر مصارف صنعتی، توسط نانواها نیز برای ارتقای کیفیت آردهای ضعیف استفاده میشوند، لذا با قیمت بالاتری در بازار آزاد خرید و فروش می شوند.
وی در خصوص چالش های تأمین گندم از بورس کالا برای کارخانجات آرد گفت: در حال حاضر انواع گندم ها تقریبا با نرخ پایه یکسانی در بورس عرضه میشوند. در شرایط فعلی اگر ترتیبی اتخاذ شود که گندم مرغوب به دست کارخانجات استان های دارنده گندم نامرغوب و گندم نامرغوب به دست کارخانجات استان های دارای گندم مرغوب برسد، عدالت نسبی رعایت خواهد شد.
رییس هیئت مدیره کارخانه آرد فردوس ارومیه با بیان اینکه در حال حاضر مشخصات گندم در بورس ایران، طبق استانداردهای بینالمللی مشخص نیست و اغلب گندم تحویلی با مشخصات معرفی شده اولیه نیز همخوانی ندارد، گفت: پس از انجام تشریفات لازم در بورس و شرکت مادرتخصصی بازرگانی دولتی ایران، حواله تحویل گندم به استان مربوطه ارسال می شود که بعضآً طولانی تر از یک هفته میشود.
در چه صورت نواقص فعلی عرضه گندم در بورس رفع می شود؟
وی گفت: بورس کالا در ایران یکی از روش های جدید عرضه کالا است که اگر به درستی از آن استفاده شود، مفید است. در واقع باید هر دو نوع گندم مرغوب و نامرغوب همزمان و به مقدار لازم عرضه شود تا خریدار حق انتخاب داشته باشد.
بهنام اظهارکرد: در صورتیکه نواقص فعلی عرضه گندم در بورس رفع شود و یا مانند کشورهای مترقی اقتصاد آزاد داشته باشیم و یا کیفیت گندم کل کشور همسان شود تا عدالت نسبی رعایت گردد، موافق حضور بورس کالا در عرضه گندم هستم.
وی با اشاره به اینکه میزان عرضه گندم در بورس مخصوصاً گندم مرغوب کافی نیست، گفت: نظارت بر عرضه گندم و محصولات آن تحت ضوابطی که دولت تعیین کرده در بعضی استان ها به صورت سهل و آسان انجام میشود اما در بعضی استان ها با سختگیری بسیار حتی بعضاً برای مدتی با عدم صدور مجوز خرید همراه است.
بطور کلی چنانچه آزادی واردات و صادرات و رقابت در خرید و فروش گندم و محصولات آن وجود نداشته باشد، بازار سالمی نخواهیم داشت. آزادی در شرایطی که دولت بر تنظیم کمی و کیفی گندم و محصولات آن در کشور و مشکل احتکار نظارت عالیه داشته باشد، مناسب و مفید است.
