آیا بارورسازی ابرها چاره درد خشکسالی ایران خواهد بود؟

آیا بارورسازی ابرها چاره درد خشکسالی ایران خواهد بود؟/ به دنبال اعلام سازمان جهانی هواشناسی مبنی بر حاکم شدن شرایط کم‌آبی فوق‌حاد بر دو سوم جهان تا سال ۲۰۲۵ بسیاری از کشورها در آسیا و اقیانوسیه به ویژه ایران می کوشند از «باروری ابرها» برای تامین آب مورد نیاز خود استفاده کنند. نگاشته در این شماره برای اطلاع از تاثیر این موضوع برای مقابله با خشکسالی در ایران با علیرضا سعیدی، معاون فنی و پژوهش‌های شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران به گفت‌وگو پرداخته است.

افزایش 5 تا 15 درصدی بارش‌ها با بارورسازی ابرها

به گفته وی بر اساس پژوهش‌ها باروری ابرهای سرد می‌تواند بارش را در مناطق مستعد و شرایط مناسب به میزان 5 تا 15درصد افزایش دهد. بنابراین این تصور که باروری ابرها می‌تواند مشکل کم‌آبی کشور را حل کند و یا خشکسالی را برطرف نماید، نادرست است.

در واقع باروری ابرها به‌عنوان ابزاری در جعبه ابزار مدیریت منابع آب بوده که باید آن را بطور پیوسته و ممتد حتی در دوره‌های ترسالی به اجرا درآورد. براساس بیانیه رسمی‌سازمان جهانی هواشناسی در سال 2010، “بایستی به تعدیل آب و هوا به‌عنوان بخشی از استراتژی مدیریت یکپارچه منابع آب نگاه شود”

لذا با توجه به اینکه ایران در یک منطقه خشک و نیمه‌خشک دنیا قرار گرفته و با چالش تأمین آب کافی مواجه می‌باشند انتظار می‌رود مسئولین، تصمیم‌سازان و برنامه‌ریزان کشور با کلان‌نگری و در نظر گرفتن منافع ملی، تلاش نمایند تا از تمام راهکارهای ممکن مانند باروری ابرها جهت رفع مشکلات آب کشور استفاده نموده و جایگاه خود را بویژه در فناوری‌های جدید در دنیا و بویژه در منطقه خاورمیانه حفظ نمایند.

بارورسازی ابرها چقدر برای ایران آب می‌خورد؟

وی در پاسخ به این سوال که آیا بارورسازی ابرها روشی مقرون به صرفه است، گفت: براساس مقالات علمی‌معتبر نسبت سود به هزینه در بیشتر پروژه‌های باروری ابرها نسبت به روش‌های دیگر، مطلوب و قابل‌توجه می‌باشد. در ایران نتایج سه دوره ‌ارزیابی اقتصادی پروژه‌های باروری ابرها که هم توسط مهندسین مشاور مهاب قدس و هم توسط گروه اقتصاد دانشگاه تهران انجام شده هزینه هر مترمکعب آب استحصالی حاصل از اجرای باروری ابرها در ایران را بطور متوسط در حدود 200 ریال برآورد نموده است که در مقایسه با روش‌های دیگر تأمین آب بسیار مقرون به صرفه است.

چالش‌های اصلی بارورسازی ابرها در ایران

سعیدی در خصوص عمده مشکلات بارورسازی ابرها اظهار کرد: خوشبختانه ایران با دارا بودن مرکز ملی باروری ابرها و تربیت نیروی متخصص و فراهم نمودن زیرساخت‌های لازم، پتانسیل کاملی برای اجرای باروری ابرهای سرد در دوره های بارشی دارد اما از سال 96 تاکنون متأسفانه به دلیل محدودیت شدید منابع مالی (60 میلیارد ریال متوسط بودجه سالیانه) در مقایسه با میزان تورم و افزایش قیمت دلار و به تبع آن افزایش قیمت قراردادهای تأمین هواپیماهای باروری و دیگر تجهیزات و مواد باروری، امکان اجرای پروژه مطابق قبل فراهم نشده است. البته قبل از آن هم یعنی از سال 90 اجرای هر سال باروری منوط به اختصاص بودجه دو سال مرکز بوده و لذا پروژه باروری ابرها یکسال در میان انجام می‌شده است.

لازم به ذکر است شرکتهای هواپیمایی به منظور تأمین هواپیما برای انجام باروری و تجهیز آن به سنجنده های هواشناسی و تجهیزات بارورسازی، نیازمند عقد قراردادهای چندساله و داشتن تضمینی برای در اختیارگذاری هواپیمای خود به مدت حداقل دو سال دارند تا بتواند هزینه‌های جانبی حفاظت و نگهداری هواپیماهایشان را پوشش دهند و چون بودجه مرکز ملی باروری ابرها با عدم قطعیت مناسب بودن مقدار و تخصیص مواجه بوده است فشار مضاعفی را بر مرکز در اجرای پیوسته باروری ابرها اعم از سالهای خشک و سالهای تر وارد می‌کند.

آیا با باروری ابرها میتوان به بهبود کشت گندم امید داشت؟

این مقام مسئول درباره تاثیر بارورسازی ابرها بر تولید محصولات آب بر در مقیاس مزرعه اظهار کرد: باروری ابرها برای افزایش محصولات آب بر نیز قابل استفاده بوده و نتایج خوبی هم به دنیال داشته است. گواه این ادعا اجرای باروری ابرها در سال 78 و 88 در استان گیلان می‌باشد که برای مقابله با کم آبی در آن سالها و حفظ محصول برنج این خطه از کشور به اجرا در آمده و نتایج موفقی به دنبال داشته است. بطوری که با توجه به تأمین آب مورد نیاز و جلوگیری از آسیب به این محصولات در اثر آب بیشتر، پروژه بارورسازی زودتر از موعد مقرر خاتمه یافته است.

بطور کلی باروری ابرها در دنیا با اهداف مختلفی انجام می‌شود که یکی از آنها تأمین آب برای اهداف کشاورزی است. در کنار این هدف از باروری ابرها برای افزایش نیروی برقابی، تقویت منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی و تأمین برف برای صنعت اسکی نیز استفاده می‌گردد.