دیابت چیست و چه انواعی دارد؟
دیابت بیماریای است که در ارتباط مستقیم با هورمون انسولین است. به طور معمول پانکراس با آزاد کردن انسولین به بدن کمک میکند تا قند و چربی که از غذا وارد بدن میشود را ذخیره و استفاده کند. دیابت زمانی رخ میدهد که یکی از اتفاقات زیر بیافتد:
- زمانی که پانکراس انسولین تولید نمیکند
- زمانی که پانکراس میزان بسیار کمی از انسولین را ترشح میکند
- زمانی که بدن به انسولین ترشح شده توسط پانکراس واکنش نشان نمیدهد که به مقاومت انسولینی شناخته میشود
دیابت بیماری مزمنی است که فرد را برای تمام عمر درگیر میکند و درمان قطعی ندارد. تقریبا یک سوم از افراد مبتلا به دیابت از ابتلا به آن اطلاع ندارند و همین موضوع است که زنگ خطری برای جامعه است.
نقش انسولین در دیابت
فهمیدن این که انسولین چه نقشی در بیماری دیابت ایفا میکند، به درک بهتر چگونگی استفاده بدن از انرژی حاصل از غذا بسیار کمک میکند. بدن انسان از میلیونها سلول تشکیل شده است. برای تولید انرژی، این سلولها غذا را به سادهترین شکل خود نیاز دارند. زمانی که بدن غذا را دریافت میکند آن را تبدیل به قندی ساده به نام گلوکز میکند، سپس گلوکز از طریق جریان خون به سلولهای مختلف در بدن میرسد تا از آن برای تأمین انرژی مورد نیاز روزانه استفاده کنند.
میزان گلوکز در خون دائما توسط انسولین کنترل می شود
میزان گلوکز در خون دائما توسط انسولین کنترل میشود و انسولین در مقادیر کم توسط پانکراس در حال آزاد شدن در بدن است. زمانی که میزان گلوکز در خون به میزان خاصی میرسد، پانکراس انسولین بیشتری تولید میکند تا گلوکز بیشتری را به سلولها برساند. همین موضوع باعث میشود که میزان گلوکز در خون کم شود، درنتیجه برای جلوگیری از این کاهش ناگهانی گلوکز که به افت قند خون مشهور است، مغز دستور میدهد که به بدن غذا برسانید و مقداری گلوکز نیز از ذخایر موجود در کبد آزاد میکند.
افراد مبتلا به دیابت یا انسولین تولید نمیکنند یا سلولهای بدنشان به انسولین مقاوم است که همین موضوع منجر به باقی ماندن میزان بالای گلوکز در بدن آنها میشود که همان قند خون بالاست. بر اساس یافتههای علمی، افراد مبتلا به دیابت به صورت ناشتا میزان قندی بالاتر از 126 میلی گرم در هر دسی لیتر خون خود دارند.
انواع دیابت
دیابت‌نوع 1
دیابت نوع 1 زمانی رخ میدهد که سلولهای تولید کننده انسولین پانکراس که به سلولهای بتا معروفند، توسط سیستم ایمنی بدن نابود میشوند. افراد مبتلا به دیابت نوع 1 انسولینی تولید نمیکنند و باید آن را از طریق تزریق به بدن خود برسانند و قند خون خود را تنظیم کنند. دیابت نوع 1 معمولا در بین افراد زیر 20 سال رخ میدهد اما امکان ابتلا به آن در تمامی سنین وجود دارد.
برخلاف افراد مبتلا به دیابت نوع 1، افراد مبتلا به دیابت نوع 2 انسولین تولید میکنند
یابت نوع 1، افراد مبتلا به دیابت نوع 2 انسولین تولید میکنند. اما، این میزان انسولین یا کافی نیست یا انسولین کار اصلی خود را انجام نمیدهد و گلوکز را به سلولهای بدن نمیرساند. دیابت نوع 2 شایعترین نوع دیابت است که افراد بسیار زیادی را در جهان تحت تأثیر قرار میدهد. با این که این بیماری قابل پیشگیری است اما همچنان یکی از دلایل اصلی نابینایی، قطع عضو بدون درگیر بودن در تصادف و بیماریهای مزمن کلیوی است.
دیابت‌نوع 2 بیشتر در افراد بالای 40 سال رخ میدهد
دیابت نوع 2 بیشتر در افراد بالای 40 سال رخ میدهد که اضافه وزن دارند اما امکان ابتلا به آن در افرادی نیز که اضافه وزن ندارند وجود دارد. البته در سالهای اخیر این بیماری در کودکان نیز مشاهده میشود و دلیل اصلی آن چاقی در بین کودکان است.
برخی افراد میتوانند دیابت نوع 2 را با کاهش وزن، بهبود تغذیه و ورزش، کنترل کنند. برخی دیگر نیز باید از قرصهای کاهش دهنده قند خون و یا تزریق انسولین برای کنترل آن استفاده کنند. اغلب، پزشکان قادر هستند قبل از ابتلا به دیابت‌نوع 2، احتمال ابتلا به آن را به بیمار گوشزد کنند. زمانی که قند خون افراد بیشتر از حالت نرمال است، احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 افزایش مییابد.
دیابت بارداری
دیابت بارداری نیز یکی از انواع دیابت‌است که در زمان بارداری به دلیل تغییرات هورمونی در بدن زنان رخ میدهد. تقریبا 4 درصد از زنان باردار مبتلا به دیابت‌بارداری میشوند. زنان بارداری که احتمال ابتلا به دیابت بارداری در آنها بیشتر است معمولا بالاتر از 25 سال سن دارند، قبل از بارداری اضافه وزن داشتهاند، یا سابقه ابتلا به دیابت در خانواده آنها وجود دارد.
بررسی وجود دیابت‌بارداری در آزمایشهای حین بارداری توسط تمامی پزشکان تجویز میشود. اگر این نوع از دیابت‌درمان نشود، مشکلات بسیاری برای مادر و جنین به وجود خواهد آمد. معمولا 6 هفته پس از زایمان، میزان قند خون به حد نرمال باز میگردد، با این وجود، زنانی که به این نوع دیابت مبتلا شده‌اند ریسک بالاتری از ابتلا به دیابت نوع 2 دارند.
علائم دیابت چیست؟
علائم دیابت‌نوع 1 اغلب ناگهانی رخ میدهند و بسیار شدید هستند:
- تشنگی زیاد
- گرسنگی (به خصوص پس از خوردن غذا)
- خشکی دهان
- ادرار زیاد
- کاهش وزن بدون تلاش (با وجود خوردن غذای زیاد)
- خستگی
- تاری دید
- تنفس سخت و سنگین
- کاهش هوشیاری
علائم دیابت‌نوع 2 ممکن است مانند لیست بالا باشد. در بیشتر مواقع، علائم خاصی وجود ندارد و این علائم به آرامی و در طی مدت زمان طولانی رخ میدهند. از دیگر علائم ابتلا به دیابت‌نوع 2 میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- زمان بردن خوب شدن زخمهای بدن
- خارش پوست
- عفونتهای واژینال
- کاهش وزن
- بی حسی انگشتان دست و پا
- اختلال در نعوظ
دیابت‌چگونه کنترل میشود؟
در حال حاضر هیچ گونه درمان قطعی برای دیابتوجود ندارد، اما این بیماری قابل مدیریت و کنترل است. در زیر به مواردی اشاره شده است که معمولا باید رعایت شود:
- سعی کنید قند خون را در حد نرمال نگه دارید که این کار با کنترل رژیم غذایی و همچنین ورزش رخ میدهد.
- سعی کنید میزان کلسترول و تری گلیسیرید خون را کنترل کنید، این کار با پرهیز از مصرف مواد غذایی با قند بالا و چربیهای اشباع قابل انجام است.
- فشار خون خود را کنترل کنید.
- از بروز مشکلات ناشی از دیابت با تغییر شیوه زندگی خود جلوگیری کنید.
