واردات دانههای روغنی؛ سود اقتصادی یا سلامت غذا، کدامیک باید در اولویت قرار بگیرد/ روغن و چربی پس از قند مهمترین منبع تأمین‌کننده انرژی سلول‌های بدن است و میزان مناسب مصرف روغن، تضمین‌کننده سلامت و امنیت غذایی است. از سوی دیگر با توجه به اینکه تولید روغن از دانههای روغنی صورت می‌گیرد، سالم نبودن دانههای روغنی، آلوده بودن و تراریخته بودن آن از موضوعاتی است که سلامت جامعه را به خطر انداخته و نگرانیهای مردم را دوچندان میسازد. لذا ضرورت دارد که در خصوص واردات دانه های روغنی، معیارهای سلامت بیشتر از معیارهای اقتصادی در انتخاب کشور مبدا، نوع و رقم دانه و استانداردهای بهداشتی و سلامتی مورد توجه نهادهای تصمیمسازی و نظارت کننده قرار گیرد.
واردات دانههای روغنی؛ سود اقتصادی یا سلامت غذا، کدامیک باید در اولویت قرار بگیرد
فاطمه پاسبان، عضو هیات علمی موسسه پژوهش های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی ضمن بیان مقدمه فوق در گفتگو با خبرنگار نگاشته اظهار کرد: دانههای روغنی یا گیاهان یك ساله مانند سویا، ذرت، پنبه، بادام‌زمینی و همچنین منابع دیگر گیاهی چندساله مانند نخل روغنی، زیتون و نارگیل بزرگ‌ترین منبع تأمین‌کننده روغن‌های گیاهی یا نباتی هستند و در تمام دنیا سطح زیر کشت گسترده‌ای دارند. همچنین از نظر تولیدی، دانههای روغنی در ايران يك كالاي اساسي و استراتژيك محسوب ميشود و روغن در سبد كالايي خانوار و الگوي تغذيهاي سهم و نقش مهمي دارد و به دليل افزايش جمعيت كشور، تقاضا براي روغن سالانه افزايش قابل توجهي مي‌يابد. اين در شرايطي است كه افزايش توليد آن به سبب محدوديتهاي مختلف با مشكل روبروست و اين مساله منجر به افزايش واردات اين محصول گرديده است. هم اینک ایران یکی از مهمترین واردکنندگان این محصول در سطح جهان به حساب میآید.
وی در خصوص میزان واردات دانههای روغنی در سال ۱۳۹۷ به کشور اظهار کرد: حدود ۲9 هزار تن آفتابگردان، 2098 هزار تن سویا، 52 هزار کنجد، 203 تن پنبه دانه، 30 هزار تن کلزا و۲۷۸ تن گلرنگ وارد کشور شده که نسبت به سال 1396 به ترتیب آفتابگردان 53 درصد، کنجد 20 درصد، کلزا 62 درصد و گلرنگ 96 درصد کاهش واردات از نظر وزنی و سویا 21 درصد و پنبه دانه 151 درصد افزایش واردات از نظر وزنی داشته است. در کنار افزایش واردات دانه روغنی سویا و پنبه دانه، اطلاعات نشان میدهد که در سال 1397 در حدود 925 هزار تن روغن خام و 5 هزار تن روغن فرآوری شده وارد کشور شده است.
ایران تا 82 درصد در واردات دانههای روغنی به کشورهای خارجی وابسته است
پاسبان با بیان اینکه بر اساس اطلاعات وزارت جهاد کشاورزی تولید همه دانههای روغنی به جز کلزا در سال 96-97 نسبت به سال زراعی 96-1395 کاهش داشته است، اظهار کرد: در سال زراعی 97-1396 میزان تولید سویا 83 هزار تن، کنجد31 هزار تن، گلرنگ 4 هزار تن، آفتابگردان روغنی 12 هزار تن، کلزا 330 هزار تن و سایر دانههای روغنی 19 هزا تن بوده است و بر اساس اظهار نظر مجری دانههای روغنی در وزارت جهاد کشاورزی، ضریب خوداتکایی دانههای روغنی ۱۸ درصد است؛ یعنی در حدود ۸۲ درصد وابستگی به خارج وجود دارد .
وی با اشاره به اینکه بر اساس آمار بانک مرکزی در سال 1396 میزان مصرف سالانه یک خانوار شهری برای انواع روغن نباتی 33 کیلوگرم بوده که نسبت به سال قبل تغییر یک کیلوگرم داشته است، گفت: آمار بانک مرکزی نشان میدهد که میزان مصرف سالانه یک خانوار شهری از انواع روغن نباتی از رقم 48کیلوگرم در سال 1384 به رقم 43 کیلوگرم در سال 1390 و 33 کیلوگرم در سال 1396رسیده است که روند کاهشی میزان مصرف در طول زمان مشاهده می‌شود که از دلایل کاهش مصرف میتوان به افزایش قیمت و تغییر الگوی مصرف خانوار اشاره نمود.
همچنین بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران در سال 1396 قیمت هر 900 گرم روغن نباتی در سال 1396 برابر با 5 هزار و 370 تومان بوده که این رقم به 10 هزار و 186 هزار تومان در سال 1397 بالغ شده که در حدود 90 درصد افزایش قیمت داشته است که افزایش قیمت بر میزان مصرف نیز تاثیرگذار می‌باشد که این امر نیازمند محاسبه کشش قیمتی است؛ اما به هر حال طبق قانون تقاضا، افزایش قیمت باعث کاهش تقاضا می‌شود و این موضوع با توجه به تورم و کاهش قدرت خرید واقعی مردم شدت بیشتری می‌گیرد.
