آزاد سازی در حوزه گندم و آرد و نان تنها با احياء وزارت بازرگانی امکان پذير است
گفتگوی ويژه با رئيس اتاق بازرگانی ايران و عراق؛
آزاد سازي در حوزه گندم و آرد و نان تنها با احياء وزارت بازرگاني امکان پذير است! يحيي آل اسحاق در سال 1328 در قم متولد شد خانواده او اصالتا اهل زنجان هستند. به گفته خودش اجداد او تا هفت نسل پيش، روحاني بوده‌اند. پدر او از شاگردان خاص امام(ره) بودند و کاملاً در فضاي انقلاب قرار داشتند.
در دهه 40، يحيي که پسر بزرگ يک خانواده 9 نفره با 7 برادر و 2خواهر بود به دلايل اقتصادي نتوانست به صورت عادي ادامه تحصيل دهد، به عنوان شاگرد نانوا مشغول کار شد. صبح تا عصر در نانوايي کار مي‌کرد و غروب به کلاس اکابر مي‌رفت. بعد از مدتي راهي حوزه شد و پس از اتمام تحصيلش در دبيرستان علوي، ورود خود به دانشگاه را در رشته بازرگاني قطعي نمود.
يحيي آل‌اسحاق داراي ليسانس بازرگاني، فوق ليسانس مديريت صنعتي و دكتراي مديريت استراتژيك است
وي در كارنامه كاري خود حضور در پست‌هايي همچون معاون وزير بازرگاني، نائب رئيس اتاق بازرگاني و صنايع و معادن ايران، معاون وزير صنايع در امور اقتصادي و بين‌الملل، معاون بازرگاني سازمان صنايع دفاع، وزير بازرگاني، عضو هيات امناء دانشگاه هاي شرق كشور، رئيس انجمن علمي بازرگاني ايران، عضو هيات امناء بنياد مستضعفان، قائم‌مقام بنياد مستضعفان و رئيس هيات مديره سازمان‌هاي: (عمران، سياحتي، اموال و املاك، صنايع)، رئيس هيات مديره سيمان تهران و دهها شرکت بزرگ اقتصادي، رئيس اتاق بازرگاني و صنايع و معادن تهران را تجربه كرده است.
آل‌اسحاق، رييس پيشين اتاق بازرگاني و صنايع و معادن تهران و وزير بازرگاني دولت سازندگي، از چهره‌هاي مدافع اقتصاد آزاد به‌شمار مي‌رود که در طول سالهاي گذشته به دليل اهتمام به عقايد اقتصاد بازار، به يکي از چهره‌هاي شاخص طرفدار بخش خصوصي مبدل شده است. آل اسحاق در حال حاضر رياست اتاق بازرگاني ايران و عراق را عهده دار است. گفتگوي اختصاصي نگاشته را با وي مي خوانيد؛
وي در ابتدا با بيان اينکه گندم نه تنها يک کالاي استراتژيک در حوزه اقتصادي است بلکه به عنوان يک کالاي سياسي و امنيتي تاثير زيادي در جنبه هاي مختلف زندگي جامعه دارد، گفت: نمي‌توان به گندم تنها به عنوان يک کالا نگريست و پرداختن به حوزه غلات نياز به نگاهي جامع دارد. توليد گندم در کشور ما در رابطه مستقيم با ميزان ريزش هاي جوي است چرا که بخش زيادي از گندم کشور به صورت ديمي توليد مي گردد. نوسانات زياد توليد گندم در کشور، گاهي برنامه ريزي بلند مدت در اين حوزه را مشکل مي سازد.
ر برخي سالها حدود 10 ميليون تن واردات داشته ايم
طي تجربياتي که در سالهاي فعاليتم داشتم در برخي سالها حدود 10 ميليون تن واردات داشته ايم لذا تا زماني‌که نظام توليد گندم تابع فضاي غير محتمل است برنامه ريزي براي کالاها با چالش مواجه خواهد بود. از طرفي بر اساس استانداردهاي موجود بايد در کشور در زمينه گندم امنيت کامل داشته باشيم و اين يعني حداقل براي 90 روز ذخيره گندم استراتژيک موجود باشد. ذخيره اي که نبايد با توليدات جديد گندم کشور مخلوط شود و همچنين گزارش هفتگي ذخيره گندم بايد براي مقامات رسمي رده بالاي کشور ارسال و رصد شود. لذا در حوزه گندم با مديريتي بسيار ويژه مواجه هستيم.
وزارت بازرگاني بايد احيا شود
آل اسحاق در ادامه در پاسخ به سوال ما و در ارزيابي خود از آزادسازي صنعت گندم، آرد و نان گفت: در حوزه گندم، قيمت و کيفيت در يک کفه ترازو و تأمين و ذخيره سازي به موقع نيز در کفه ديگر ترازو قرار مي گيرد. براي ساماندهي عمومي گندم سوبسيدي بايد توجه داشت که بين قيمت آرد ارائه شده به نانوايي ها و قيمت واقعي آرد، فاصله بسيار زيادي وجود دارد لذا آزادسازي اگر به معناي تعيين قيمت توسط بازار آزاد باشد، به راحتي قابل دستيابي و اجرا نيست.
گندم با ديگر کالاها بسيار متفاوت است. در حوزه گندم، واگذاري تمام بخش به دولت و يا بخش خصوصي، به صورت يکباره قابل اجرا نيست لذا بايد راه حل مياني را برگزيد. راه حل مياني اين است که نظام برنامه ريزي و قيمت در دست حاکميت باشد. اين بدان معنا نيست که از ابتداي مرحله شروع خريد گندم، همه دولتي باشد؛ بلکه دولت مي تواند سياست گذاري و نظارت را انجام دهد اما اجرائيات را به بخش خصوصي واگذار کند. اين راه حل بينابين، بهترين گزينه است. بخش گندم و آرد کشور متولي ويژه اي مي خواهد به عقيده من متولي اين حوزه نمي تواند تنها وزارت جهاد کشاورزي باشد. نظام توليد و مصرف گندم بايد توسط يک نهاد ويژه و با يک نگاه جامع مورد نظر قرار گيرد که متاسفانه اين نهاد فعلا در نظام جمهوري اسلامي از بين رفته است است. شايد بپرسيد چگونه؟
وزارت بازرگاني به صورت ساختاري در کشور از بين رفته است و در سازمان صنعت و معدن و تجارت ادغام شده است. وزارت بازرگاني بايد احيا شود و با اين احياست که مديريت درست در حوزه گندم قابل اجراست. وزارت بازرگاني با علم به خصوصيات بازار آزاد، هم اين بازار را تنظيم مي کند و هم توزيع کننده و مصرف کننده را در حوزه گندم آرد و نان سامان مي دهد. براي تنظيم روابط توليد کننده، آسياب و نانوا نياز به نهادي داريم که قبلا تجربيات مديريتي اين حوزه را داشته است.
وي مباحث تأمين گندم و آرد و بحث کيفيت نان و در نهايت نرخ نان را سه موضوع کاملا متفاوت دانست.
آل اسحاق از زماني سخن گفت که ضايعات نان در نهايت خود قرار داشت و نان خشک يک تجارت بزرگ در کشور محسوب مي شد. توليد و توزيع و نگهداري نان به شيوه غلط، موجب ايجاد حجم زيادي از ضايعات مي شد. ضايعاتي که حداقل 50 درصد آن به صورت سوبسيد وارد جامعه شده و تبديل به خوراک دام مي شد چرا که نرخ نان خشک از دانه مرغي و غذاي طيور ارزان تر بود. اين رقم ميليارد دلاري حوزه گندم و آرد و نان خسارت بزرگي به کشور وارد مي کرد فلذا حجم بالاي رقم حوزه نان هنوز از مسائل اساسي کشور است.
ذخيره گندم 5 روزه کشور را مديريت کرديم
آل اسحاق در ادامه از زمان تصدي گري خود در وزارت بازرگاني صحبت کرد و گفت: زماني که وزارت بازرگاني را در دور دوم رياست جمهوري مرحوم هاشمي رفسنجاني، تحويل گرفتم نامه اي به دستم رسيد که ذخيره گندم کشور را تنها براي 5 روز کافي مي دانست. مملکت در مواجهه با يک فاجعه و بحران بود و اگر خبر اين بحران در جامعه منتشر مي شد قطعا با مواردي چون عدم بارندگي و تحريمهاي موجود، در حوزه نان با قحطي مواجه مي شديم. اما خوشبختانه توانستيم با تلاش مديران با تجربه وزارت بازرگاني مسأله گندم کشور را مديريت کنيم.
اين فعال عرصه بازرگاني کشور در ادامه خاطره اي از زماني که در نانوايي فعاليت مي کرد، برايمان تعريف نمود و گفت: به ياد دارم در آن زمان دستگاه خمير زن در نانوايي ها نبود و شاطرها با دست خود از نيمه هاي شب در نانوايي حاضر مي شدند و ساعت ها خمير را با دستانشان ورز مي دادند و به جاي جوش شيرين و نمک با کار بدني وزحمت، خميري مناسب که کاملا تخميرشده بود براي تهيه نان آماده مي کردند. بر خلاف اغلب نانهاي امروز که مشکلات زيادي را براي سلامت جامعه به دنبال دارد نان در آن زمانها به عنوان هنر شاطر با ماندگاري بالا و بهترين کيفيت توليد مي شد.
نکته ديگري که به ياد دارم اين است که من در سنگکي کار مي کردم و پخت نان سنگک واقعا يک هنر بود. هر کس که از راه مي رسيد شاطري نمي کرد بلکه شاطر بودن سالها تجربه و احترام و اعتبار نياز داشت. نان احترام ويژه اي داشت و صاحب مغازه من را بارها وادار به جمع آوري تکه هاي نان از روي زمين مي کرد.
عامه مردم نان را بسيار مقدس مي دانستند و بارها ديده بودم که نان را مي بوسند. ضايعات نان بسيار کم بود و نانوايي از مشاغل سخت و پراحترام روزگار ما بود. نان رساني يک گونه عبادت بود و بي توجهي به نان بي حرمتي بزرگي تلقي مي شد.
چرا علي رغم ارزان تر بودن آرد ايران، 90 درصد بازار آرد عراق در دست ترکيه است؟
آل اسحاق در ادامه با توجه به سمت خود در اتاق ايران و عراق، وضعيت صادرات آرد ايران به عراق را تشريح نمود و گفت: يکي از بازارهاي خوب آرد ايران بازار عراق است. کيفيت آرد ايران به نسبت آرد ترکيه که رقيب اصلي ايران در صادرات آرد است، در حد قابل قبولي قرار دارد.
نرخ آرد ايران در عراق تني 90 دلار است حال آنکه آرد ترکيه با نرخ 150 دلار در تن در عراق به فروش مي رسد. سوال اينجاست چرا علي رغم 60 دلار ارزان تر بودن آرد ايران، 90 درصد بازار آرد عراق در دست ترکيه است؟ پاسخ درست به اين سوال يک کار تحقيقاتي بزرگ مي طلبد. مواردي چون استفاده از ترانزيت گندم و آرد و فروش گندم در منطقه، نوسانات مداوم در اجازه واردات و صادرات گندم در عدم دستيابي ما به بازار عراق موثر بوده است.
ايران در حوزه صادرات آرد داراي پتانسيل بسيار بالايي است و کارخانجات آرد ايران جزو برترين ها در دنيا هستند. اما در ترکيه تمامي سيستم از نانوايي گرفته تا صادرات گندم و آرد، نظام داده شده است.
ترکيه در نانوايي هاي عراق تنور درست مي کند و آموزش و خدمات ويژه اي ارائه مي دهد
ترکيه سيستمي در عراق ايجاد نموده که به ديگري اجازه ورود نمي دهد و با استفاده از بهبود دهنده ها آرد را به صورت صنعتي سفيد و ترد مي کند و تمامي سيستم از شروع صادرات آرد گرفته تا زمان تامين و توزيع کيفيت نان را تهيه و تحت کنترل دارد. نظام ترکيه مشوق هاي مالي و حقوقي و قانوني اعمال مي کند. ثبات کيفي آرد صادراتي ترکيه عامل ديگر موفقيت ترکها در بازار عراق است.
وي در خاتمه تاکيد کرد که در نهايت نظام بازرگاني ما در خصوص آرد و گندم و بحث تجارت در اين حوزه بايد مورد بازنگري قرار گيرد و در نهايت وزارت بازرگاني به عنوان متولي اصلي اين حوزه بايد احيا شود.
