اهمیت مدیریت ریسک در تجارت غلات از کشورهای شمال و جنوب ایران

گروه زرین غله مجموعه ای از از شرکت‌های فعال در حوزه زمینه واردات نهاده های دام و طیور است. این گروه منشعب از یک گروه تولیدکننده است که به فرهنگ و الزامات ایران از نظر بازار و حوزه بازرگانی با توجه به تمام نکات تحلیلی و محدودیت‌های موجود شناخت و آگاهی دارد.

در واقع نیاز بازار ایران را با توجه به تمام کم‌وکاستی‌ها، الزامات یا حتی نقاط قوت می‌شناسد و تاکنون موفق به 7 دهه فعالیت مستمر شده است و در سرمایه‌گذاری‌های جدید توان عملکرد مثبت تا ۷۰ درصد را دارد. اگرچه در شرایط کنونی تجارت، به دلیل تمام تنش‌هایی که در منطقه وجود دارد، هیچ‌چیزی قابل پیش‌بینی نیست؛ اما درمجموع می‌توانیم ادعا کنیم که با یک حرکت مثبت روبه‌جلو در حال فعالیت هستیم.

تحلیلی بر جایگاه قرارداد اختیار آتی، هجینگ و پیش‌بینی بازار در تجارت غلات

مقدمه بالا بخشی از صحبت‌های نوشین شاهینفر، مدیرعامل گروه زرین غله است که در گفت‌وگو با خبرنگار نگاشته مطرح کرده است و در ادامه مشروح صحبت‌های وی را در خصوص چالش‌های تجارت بین‌الملل در حوزه کشورهای شمالی و جنوبی و واردات نهاده‌های دامی می‌خوانید.

وی ابتدا با اشاره به این‌که گروه زرین غله تاکنون موفق به واردات 2 میلیون تن انواع نهاده‌های دامی همچون ذرت دامی، جو و کنجاله شده است، گفت: گروه زرین غله طی دو سال اخیر روزهای سخت و چالشی بسیاری را پشت سر گذاشته است؛ اما ازآنجایی‌که در این بازار برای خوراک مردم و حوزه صنعت غذا فعالیت داریم، بسیار بازار دلچسبی است و به‌نوعی خدمت به مردم محسوب می‌شود.

نگاهی به تفاوت‌های تجارت غلات از کشورهای شمالی و جنوبی ایران و محدودیت‌های آن

شاهین‌فر مدیریت ریسک را از چالش‌های حوزه تجارت برشمرد و گفت: ریسک اول بحث تأمین مالی در تجارت است. تأمین مالی باید در یک مدت‌زمان خاص یعنی از زمان سفارش گذاری تا زمان تخلیه و عرضه باید صورت بگیرد. به‌عنوان‌مثال در حوزه تجارت شمال کشور (روسیه) این بازه زمانی 30 تا 45 روز می‌تواند به طول بیانجامد؛ چراکه به شرایط مختلف همچون محدودیت سقف‌های سفارش‌گذاری از سوی وزارت جهاد کشاورزی، محدودیت فصلی در روسیه به لحاظ موجودیت کالا و محدودیت شیپینگ ازنظر یخبندان و سرما بستگی دارد. درنتیجه در تجارت شمال کشور علاوه بر مشکل تأمین مالی، محدودیت‌های فصلی نیز وجود دارد اما در تجارت‌های جنوب کشور، این محدودیت کمتر دیده می‌شود. اگرچه در برزیل نیز با محدودیت‌های فصل کاشت و برداشت روبه‌رو هستیم و تقریباً از بهمن‌ماه تا مردادماه دیگر برداشت وجود ندارد و از شهریورماه فصل برداشت اصلی برزیل شروع می‌شود؛ اما محدودیت‌های تأمین مالی در تجارت‌های هر دو کشور برزیل و روسیه ثابت است و محدودیت‌های فصلی بیشتر تجارت روسیه را درگیر کرده است.

تفاوت تأمین مالی در تجارت غلات از روسیه و برزیل

مدیرعامل گروه زرین غله خاطرنشان کرد: در تجارت جنوب کشور (برزیل) شرکت‌های اصلی تأمین‌کننده یا همان میجرها (major) طرف حساب ما در تجارت هستند، لذا باید تأمین مالی از طریق سیستم بانکی صورت بگیرد یا از طریق اکانت‌هایی که ofac License دارند، موردتأیید میجرها باشد و این‌ یکی از محدودیت‌های حوزه تجارت جنوب کشور است؛ این در حالی است که در حوزه تجارت شمال کشور (روسیه) این محدودیت وجود ندارد، زیرا آن‌ها به‌نوعی آماده دریافت وجوه هستند؛ اما نه الزاماً از طریق بانک میر بیزینس که جزء شعبات بانک ملی ایران در روسیه است. از سوی دیگر این‌که فروشنده‌های اصلی حاضر هستند از بانک میر بیزینس، ال‌سی قبول کنند یا خیر، خود محدودیت ایجاد می‌کند. بیشتر تأمین‌کنندگان اصلی غلات از روسیه، ارزهای دیگر را نیز می‌پذیرند، به این معنا که درهم دبی را اولویت قرار داده‌اند و لیر ترکیه، یورو و بعضاً روبل خود روسیه را نیز می‌پذیرند.

چگونه کالاهای وارداتی بی‌کیفیت، فاکتورهای گواهی بازرسی را پاس می‌کنند؟

شاهین‌فر از چالش‌های تجارت غلات و واردات نهاده‌های دامی به غربالگری و بازرسی کیفی کالاهای وارداتی اشاره کرد و افزود: متأسفانه فاکتورهای بررسی کیفی در کالاهای وارداتی از روسیه نسبت به کالاهای وارداتی از برزیل و آرژانتین ضعیف‌تر است و این به دلیل اختلاط بارها با یکدیگر است؛ بنابراین به‌رغم این‌که کالاهای وارداتی، استانداردهای بازرسی ایران را پاس می‌کنند و دارای گواهی هستند؛ اما در واقع بسیار ضعیف و بی‌کیفیت بوده و به دلیل عدم تطابق با گواهی بازرسی، موردتأیید مشتری قرار نمی‌گیرند. این موضوع شرکت‌های واردکننده را با چالش مواجه کرده است و منجر به انبار شدن کالاها می‌شود. حتی در برخی موارد ممکن است در مبدأ، اداره دامپزشکی گواهی بازدید و تأیید بار را ارائه کند؛ اما آزمایشگاهی که درنهایت باید شاخص‌های گواهی بازرسی را تأیید کند، با این موضوع مخالفت کند که این مسئله به‌نوعی مغایرت و تضاد محسوب می‌شود. ما به‌عنوان شرکت واردکننده در چنین شرایطی بعضاً با هزینه خود، بازرسی مجدد و بیشتری انجام می‌دهیم تا با مشکل عدم تطابق کیفی کالا با آنچه گواهی بازرسی ارائه کرده است، برخورد نکنیم؛ اما متأسفانه این یکی از چالش‌های بزرگ واردات است که باید رفع شود و پیشنهاد ما این است که پارامترهای بازرسی کیفی و نظارت‌ها قوی‌تر و سخت‌گیرانه‌تر شوند؛ اما متأسفانه معضل تأمین مالی حتی این موضوع را نیز تحت تأثیر قرار داده است و ما ملزم به خرید این دسته از کالاهای بی‌کیفیت هستیم.

محکومیت واردکنندگان به خرید کالا طی قرارداد FOB

مدیرعامل گروه زرین غله اظهار کرد: نکته بعدی این است که امکان خرید طی قرارداد CFR از ما گرفته شده است که در این نوع قرارداد، تمام فرایند‌ها و مراحل حمل‌ونقل بین‌المللی دریایی، تخلیه بار در مقصد و به‌علاوه تمام هزینه‌های آن بر عهده فروشنده است و خریدار به‌غیراز بستن قرارداد بیمه برای محموله خود، هیچ مسئولیت دیگری ندارد؛ اما در قرارداد FOB مسئولیت تخلیه بار در مقصد به عهده خریدار است و این موضوع ما را دچار چالش کرده است، زیرا در این شرایط حتی وقتی بازرس ما در مبدأ به‌رغم دارا بودن گواهی بازرسی آن کالا، بار را بررسی می‌کند و آن را تأیید نمی‌کند، راهکار و چاره‌ای نداریم چراکه کشتی برای بارگیری رزرو شده است و سه روز بیشتر فرصت نداریم و ملزم به بارگیری کالا هستیم. بر این اساس حتی در صورت عدم‌تأیید بازرس نیز امکان جلوگیری بارگیری کالا برای ما فراهم نشده است.

وی افزود: پیشنهاد و راهکار ما در این خصوص این است که ابتدا باید سیاست‌های وارداتی ایران در خصوص کیفیت کالاهای وارداتی برای مرغداران و دامداران تعیین و مشخص شود. به این معنا که نهاده‌های دامی وارداتی باید در چه دسته‌بندی کیفی قرار بگیرند. علاوه بر این با توجه به این موضوع که هر بار و کالا قرار است خوراک کدام دسته از انواع دام شود، لازم است فاکتورهای بازرسی جداگانه‌ای داشته باشند و نباید به چشم بار فله‌ای به انواع نهاده‌های دامی نگاه کرد.

قراردادهای اختیار آتی چگونه به تریدرها ابزار می‌دهند؟

شاهین‌فر در پاسخ به این پرسش که قراردادهای اختیار آتی تا چه اندازه به تریدرها کمک می‌کنند که ریسک مالی خود را کاهش دهند، گفت: هنگام ورود به قرارداد اختیار آتی، خریدار باید به اندازه قیمت اختیار، پول در حساب خود داشته باشد. این مبلغ پس از کسر از حساب خریدار به حساب فروشنده واریز می‌شود. در مقابل، فروشنده نیز باید به‌اندازه وجه تضمین اولیه در حساب خود پول داشته باشد.

شایان ذکر است مبلغ وجه تضمین اولیه از سوی بورس تعیین می‌شود. برای خرید با قرارداد اختیار آتی باید به پلتفرم معاملاتی فارکس که زمینه دسترسی معامله‌گر به بازارهای مالی را فراهم می‌کند و امکان بررسی و تحلیل نمودارها، مشاهده معاملات باز شده یا بسته شده در بازار و امکان دریافت اطلاعات اضافی را ارائه می‌دهد، دسترسی داشته باشید که این موضوع برای ایرانی‌ها محدودیت‌های خاص خود را دارد؛ اما به نظر بنده تریدرهای جهانی که از آن‌ها به‌عنوان major یاد می‌شود، با قراردادهای اختیار آتی خرید می‌کنند و امکان بازارخوانی و سپس معامله را دارند و این درنهایت به یک asset فیزیکی تبدیل می‌شود. درواقع به این دسته از تریدرها، اختیاراتی داده می‌شود که امکان خرید با قیمت‌های پایین‌تر و سپس عرضه در بورس را دارند، همان‌گونه که برای کالای ذرت و شکر این اتفاق رخ داده است. این تریدرها کالاها را از کشاورزان که توان مالی ضعیفی نیز دارند، پیش‌خرید می‌کنند. این تریدرها، توانمندی‌هایی دارند که می‌توانند بارهای وارداتی را ذخیره کنند و در زمان‌هایی که بازار نیاز دارد، در بورس معامله کنند که با این روش روی موج نوسانات قیمت سوار می‌شوند و این‌گونه قراردادهای اختیار آتی می‌تواند به تریدرها ابزار بدهد.

جایگاه پیش‌بینی بازار و هجینگ در تجارت غلات

شاهین‌فر در خصوص جایگاه پیش‌بینی بازار forecast و هجینگ (hedging) در تجارت غلات گفت: ما از forecast و پیش‌بینی بازار استفاده می‌کنیم؛ اما این موضوع نیز دانش خاصی را می‌طلبد و به‌راحتی انجام نمی‌شود و به‌نوعی بیمه‌ای است که قرار نیست نه سودی ایجاد کند و نه ضرری وارد کند، اما برای ما یک الزام است. هجینگ نوعی استراتژی مالی است که سرمایه‌گذاران برای جلوگیری از زیان‌های مالی از آن استفاده می‌کنند و ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش می‌دهند. وقتی از هجینگ (hedging) جفت ارزها صحبت می‌شود، منظور ما این است که خریدهای ما با دلار است، ولی ارزی که از سیستم بانکی ایران دریافت می‌کنیم، یورو است و به‌شدت نوسان ارزی داریم. به این معنا که ممکن است در حال حاضر یورو در اوج باشد؛ اما دو روز دیگر ریزش کند و این موضوع در ترازنامه (Balance sheet) شرکت ما بسیار تأثیرگذار است؛ بنابراین چنانچه ما ابزار لازم را داشته باشیم، بهتر است هنگام خرید دلار، بلافاصله هج جفت ارز را بگیریم.

وی افزود: علاوه بر هج ارز، هج کالایی نیز وجود دارد؛ به‌طور‌مثال طلافروشی اگر 10 کیلو طلا دارد، باید به‌نوعی هجینگ را انجام دهد که هج کالا هیچ‌وقت پایین نیاید و همیشه مثبت باشد که این موضوع خودش استراتژی خاصی را می‌طلبد که به نظر من، واردکننده‌ای که می‌خواهد در زمینه نهاده‌های دامی فعالیت کند، باید به این امر فارغ ازین که ایران باشد یا نباشد، بپردازد.

سیستم دستوری سیاست‌های وارداتی دولت و چالش‌های آن

مدیرعامل گروه زرین غله یادآور شد: کشور ایران ارزمحور بوده و اقتصاد آن دستوری است و نمی‌توانیم آن را تغییر دهیم؛ اما می‌توانیم حداقل هماهنگی‌های میان نهاد‌ها را افزایش دهیم. به این منظور که سازمان ارزدهنده، ارگان مجوزدهنده و نهاد تنظیم بازار با واردکنندگان هماهنگ باشند؛ اما متأسفانه عملکرد سلیقه‌ای در سیستم مدیریتی دولت و تغییر و تحول‌های زیاد سیاست‌گذاری‌ها مشکل‌ساز هستند. علاوه بر این، ما محدود به ارز، محدود به ثبت سفارش و محدود به قیمت فروش دستوری بوده و تابعی از تصمیمات دولت هستیم.

شاهین‌فر در پایان در خصوص چشم‌انداز بازار واردات غلات و نهاده‌های دامی گفت: متأسفانه به‌رغم این‌که سامانه بازارگاه با هدف حذف دلالان و واسطه‌گران راه‌اندازی شد، اما همچنان شاهد حضور آن‌ها هستیم که در حال بازار گردانی هستند و دولت باید به این موضوع رسیدگی کند.

وی درباره مهمترین چالش‌ها و موانع تجارت غلات در ایران اظهار کرد: متاسفانه در حال حاضر با توجه به تحریم‌ها، امکان گشایش به صورت فاینانس از کشورهای دیگر وجود ندارد که این موضوع بر روند واردات غلات بسیار تاثیرگذار می‌باشد. از سوی دیگر با توجه به تنگناهای موجود، امکان مبادله رسمی از طریق سیستم بانکی برای تجار ایرانی وجود ندارد. همچنین یکی دیگر از مشکلات اساسی فعالین اقتصادی صدور بخشنامه و دستورالعمل های خلق الساعه بدون بررسی کارشناسی و بی توجهی به مصالح و منافع ملی کشور می‌باشد.

وی با انتقاد از تاخیر در تخصیص ارز برای واردات غلات و نهاده‌های دامی گفت: در چند ماه گذشته صف تخصیص ارز بعضا به بیش از 5 ماه رسیده است و این موضوع باعث شده که واردکنندگان نتوانند تعهدات خود به فروشندگان خارجی را در زمان مقرر عمل کنند و بد قول شدند که این موضوع در روند ارتباطات و تجارت‌های آتی تاثیرگذار  می باشد.

اتصال شبکه بانکی ایران و روسیه صرفا در حد حرف بوده است

علی‌پور در ادامه درباره مزایای اتصال شبکه بانکی ایران و روسیه اظهار کرد: تاکنون این موضوه عملیاتی نگردیده است و در چند ماه گذشته مجدد به صورت جدی مطرح شده است. در حالی که

در سالیان گذشته بارها و بارها این موضوع مطرح شده  اما هیچ گاه عزمی از سمت طرف ایرانی و روسی برای پیگیری و تحقق این موضوع نبوده است.

وی درباره وضعیت ذخایر استراتژیک کشور در بحث غلات گفت: خوشبختانه در چند ماه اخیر به واسطه میزان تولیدات داخل و خریدهای شرکت بازرگانی دولتی ایران، ذخایر کشور در بخش گندم در حد مطلوب قرار دارد و امنیت کافی در این حوزه وجود دارد. همچنین در خصوص نهاده‌های دامی، ذرت و جو مشکل خاصی در کشور وجود ندارد. ولی در رابطه با ذرت باید برنامه‌ریزی‌های بهتری صورت بگیرد تا در زمان شروع فصل برداشت در کشورهای تولیدکننده، بتوانیم با اطمینان کامل نسبت به خرید ذرت و جو اقدام کنیم تا در ماه‌های آتی دچار مشکل نشویم.

وی در  ادامه درباره استفاده از ارزهای دیجیتال در تجارت غلات گفت: تاکنون موردی را نداشته‌ایم که به صورت رسمی اعلام شده باشد اما ممکن است برخی از شرکت‌های خصوصی از این ابزار مالی استفاده کرده باشند اما در سیستم بانکی کشور در رابطه با این موضوع دستورالعملی وضع نگردیده است.

بسته پیشنهادی به دولت جدید برای موفقیت در تامین غلات کشور

علی‌پور در پاسخ به این سوال که مهم‌ترین اقداماتی که باید دولت چهاردهم در بحث واردات انجام دهد، گفت: دولت چهاردهم باید در وهله نخست با توجه به نیاز کشور، برنامه‌ریزی مشخصی را برای واردات داشته باشد و متناسب با این برنامه‌ریزی، برنامه مشخصی را نیز برای تامین و تخصیص ارز مدنظر قرار دهد  چراکه در حال حاضر، مهمترین مشکل بحث تخصیص ارز  است. لازم هست با مدیریت صحیح  با توجه به ذخایر و پیش‌بینی‌های ارزی، دولت بتواند با تخصیص و تامین به موقع ارز با کمک به خرید به موقع و  بهینه، در تامین غلات کشور تاثیر گذار باشد .

کمک به توسعه زیرساخت های بنادر و نوآوری و بروز رسانی تجهیزات بنادر به منظور تسریع در تخلیه کشتی ها و جلوگیری از دموراژ ، همچنین کاهش افت و جلوگیری از فساد پذیری کالاها ضروری هست