بر اساس آمارهای منتشرشده از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران، تجارت بین ایران و ازبکستان طی سال گذشته، در قیاس با سال ۱۴۰۰، کاهش نسبی داشته و با افت ۳۰ درصدی ازنظر دلاری و کاهش ۴۳ درصدی ازنظر وزنی مواجه شده اما ازنظر ریالی رشد دو درصدی را تجربه کرده است.
نگاشته در این شماره برای واکاوی وضعیت تجارت ایران و ازبکستان و چالش‌های آن با مهندس مسعودی، دبیرکل اتاق بازرگانی ایران و ازبکستان به گفت‌وگو نشسته است.
ریسک تجارت
به گفته مسعودی، تا زمانی که مراوده مستقیم بانکی بین ایران و کشورهای مقصد وجود نداشته باشد، ریسک تجارت برای هر دو کشور بالا می‌رود؛ هر دو طرف معامله باید نگران دریافت کالا و وجه فروش آن باشند.
علاوه بر این، یکی دیگر از مشکلات تجارت با ازبکستان این است که بانک‌های ازبکستان زمانی که متوجه می‌شوند، بانک مبدأ، ایران است، ریسک تراکنش مالی را نمی‌پذیرند و برخی مواقع تجار ایرانی ناچارند در اسناد تغییراتی ایجاد کنند./ محصولات آردی
99 درصد تجارت ایران با ازبکستان از طریق ترکمنستان صورت می‌گیرد
بحث حمل‌ونقل به‌ویژه برای کالاهای فسادپذیر نیز یکی دیگر از چالش‌های تجارت میان ایران و ازبکستان است. ایران برای صادرات کالا به ازبکستان به سه مسیر دسترسی دارد که 99 درصد تجارت ایران با ازبکستان از طریق مسیر ترکمنستان صورت می‌گیرد. مسیر افغانستان نیز به دلیل توسعه‌نیافتگی و نبود امنیت منتفی است و مسیر دریای کاسپین و قزاقستان نیز به دلیل بالابودن هزینه، مقرون‌به‌صرفه نیست.
ریسک انتقال کالا به ازبکستان
وی با اشاره به این‌که گاهی مدل تصمیم‌گیری ترکمنستان، ریسک انتقال کالا از این کشور به ازبکستان را افزایش می‌دهد، گفت: ممکن است با کوچک‌ترین اختلاف میان ایران و ترکمن‌ها و یا اختلاف ترکمن‌ها با ازبک‌ها، محموله صادراتی ایران به سمت ازبکستان متوقف شود. یکی دیگر از مشکلات استفاده از مسیر ترکمنستان این است که آن‌ها از خوردوها مالیات تن به کیلومتر دریافت می‌کنند که این موضوع هزینه حمل کالا از ایران به مقصد ازبکستان را افزایش می‌دهد.
صادرات 160 میلیون دلاری ایران به ازبکستان در شش ماه امسال
مسعودی درباره حجم تجارت ایران و ازبکستان اظهار کرد: سال 1400 با صادرات 403 میلیون دلاری ایران به ازبکستان، بهترین سال تجاری برای ایران بوده است که سال 1401 این روند کاهش پیدا کرد. در 6 ماه نخست امسال نیز حجم تجارت بیش از 160 میلیون دلار بوده که امیدواریم از مرز 300 میلیون دلار عبور کند.
بازار ازبکستان
وی درباره صادرات محصولات مشتقات آردی ایران به ازبکستان گفت: بازار ازبکستان، پتانسیل خوبی برای مصرف محصولات آردی ایران همچون ماکارونی، کیک و … دارد؛ چراکه بیشتر مردم ازبکستان به دلیل نگاه سنتی خود خواهان محصولاتی هستند که از کشورهای مسلمان صادر می‌شود؛ اما در حال حاضر روس‌ها و ترک‌ها بازار ازبکستان را در این بخش قبضه کرده‌اند و تجار ایرانی باید برای موفقیت در این کار در زمینه بازاریابی وقت و هزینه بیشتری صرف کنند. از سوی دیگر با توجه به این‌که صادرکنندگان مکلف به رفع تعهدات ارزی هستند، دولت باید معافیت‌هایی را برای تجار در نظر بگیرد تا رغبت آنان برای صادرات بیشتر شود.
واردات 12 هزار تن جو از ازبکستان در سال 1402
مسعودی با اشاره به این‌که در حال حاضر صادرات ایران به ازبکستان شامل خام‌فروشی محصولات پتروشیمی و پلیمر است، گفت: 42 درصد ارزش صادراتی ایران به ازبکستان مربوط به سبد محصولات پتروشیمی و پلیمر است. در بخش واردات از ازبکستان نیز 80 درصد حجم آن مربوط به نخ و کود است. البته ایران امسال پس از 5 سال به واردات جو از ازبکستان اقدام کرد و در 6 ماه امسال 12 هزار تن جو به ارزش 5/3 میلیون دلار وارد کرد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: در حال حاضر با توجه به این‌که تراز تجاری به سمت ایران بسیار مثبت است، این موضوع سبب خواهد شد تا طرف ازبک در طولانی‌مدت دیگر برای تجارت با ایران، رغبتی نداشته باشد.
