علت ناکامی بخش خصوصی ایران در عرصه تجارت غلات جهانی چیست؟ برگ برنده ایران برای ترانزیت غلات از نگاه یکی از مدیران الغریر

 

گروه الغریر؛ شرکت خوشه‌ای اماراتی است که در زمینه غلات، صنایع شیمیایی، تولید فولاد و آلومینیم، صنایع بسته‌بندی، ارائه خدمات مالی، بانکداری و سرمایه‌گذاری فعالیت می‌کند. این گروه در سال 1960 تاسیس شد و دفتر مرکزی این شرکت در امارات قرار دارد.

تمرکز بر تولید محصولاتی همچون گندم، جو، برنج، ذرت و …و عرضه آن به صورت خام یا پردازش شده بخشی از فعالیت‌های این شرکت بزرگ و چند جانبه در بخش تجارت غلات است.  در حال حاضر نیز حوزه فعالیت این گروه در منطقه خاورمیانه، شمال آفریقا، آسیا، ویتنام، تایلند و اندونزی است.

در عرصه تجارت غلات گروه الغریر، نامی بزرگ و آشنا است که می‌توان از آن به عنوان یکی از غول‌های تجارت غلات یاد کرد. به همین بهانه میهمان مهندس معین احمدی ……… شدیم تا ضمن معرفی خدمات این مجموعه، پرونده چالش تریدرهای غلات با ایران را نیز مورد بررسی قرار دهیم.

 گروه الغریر

به گفته معین احمدی گروه الغریر دارای 4 کارخانه آرد است که دو واحد آن در امارات و واحدهای دیگر در سریلانکا و سودان مستقر می‌باشد. مجموع آرد تولیدی کارخانه امارات روزانه 2 هزار تن و کارخانه سریلانکا 1100 تن به صورت روزانه است.

علاوه بر این گروه الغریر در امارات مجهز به crash plan است که این مجموعه قادر به تولید روزانه 5 هزار تن کلزا می‌باشد که در نوع خود در جهان بی‌نظیر است.

وی با اشاره به اینکه فعالیت گروه الغریر در حوزه غلات شامل trading و procurement است، گفت: در بخش procurement مصرف گندم کارخانجات آرد گروه الغریر روزانه 3 هزار تن و در سال حدود یک میلیون تن می‌باشد. همچنین در قسمت تولید دانه‌های روغنی، Crushing سالانه این مجموعه یک میلیون و 200 هزار تن با تمرکز بیشتر بر کلزا است. البته این کارخانه Double Edge می‌باشد که توان تولید سویا را نیز دارد.

Trading سالانه 7 میلیون تنی غلات توسط الغریر

بخش دیگر فعالیت الغریر مربوط به تجارت غلات است که trading سالانه این گروه 7 میلیون تن شامل 2 میلیون تن گندم، یک میلیون تن ذرت و یک میلیون و 400 هزار تن جو است.

وی درباره سابقه همکاری شرکت الغریر با ایران گفت: اولین تعاملات الغریر با ایران به سال‌های جنگ و ترانزیت گندم و مواد غذایی به ایران بر می‌گردد که این همکاری تجاری تا قبل از شروع تحریم‌ها ادامه داشت چراکه ایران یکی از بازارهای اصلی برای واردات کنجاله، ذرت و سویا بود.

از سوی دیگر، در برهه‌ای از زمان که خرید گندم و صادارت آن برای بخش خصوصی در ایران آزاد شد، ایران به بازاری جذاب برای خریداران و فروشندگان گندم تبدیل شد و حتی در آن برهه، گروه الغریر بزرگترین خریدار گندم ایران بود.

قیمت نفت و هزینه ترانزیت گندم

علاوه بر این در سال 2006 که قیمت نفت بر مدار صعود قرار گرفت و هزینه ترانزیت گندم از دریای سیاه بیشتر از حالت معمول بود، گروه الغریر مصمم بود تا به واسطه موقعیت جغرافیایی ایران و میزان تولید و مصرف و مشکلات لجستیکی، گندم را از شمال ایران سوآپ کند چراکه در آن زمان قزاقستان دارای محدودیت‌های صادراتی بود و صادرات از طریق دریای سیاه تنها توسط روسیه صورت می‌گرفت و روس‌ها اجازه صادرات به قزاقستان را نمی‌دادند و قزاقستان نیز در بخش واگن دچار محدودیت بود. اما در همین بحبوحه نفت ارزان شد و ورق در بازار غلات برگشت و این ایده عملی نشد. به نحوی که ایران خود به بازار واردات گندم تبدیل شد.

بخش خصوصی با دولت؛ کدامیک در تجارت غلات موفق‌تر هستند؟

وی در ادامه با تاکید بر اینکه بخش خصوصی بیش از بخش دولتی می‌تواند در امر تجارت غلات فعال‌تر باشد، گفت: Feasible بودن تجارت غلات از بعد اقتصادی و قیمت تمام شده پارامتری مهم در تجارت غلات برای بخش خصوصی است.

فارغ از کشور ایران، در اکثر کشورها دولت‌ها تمایل به واگذاری تجارت غلات به بخش خصوصی دارند چراکه در برهه فعلی به دلیل رشد جمعیت جهان و تمایل به تولید برای مصرف داخلی و صادارت به بازارهای جهان، تجارت غلات از اهمیت و پویایی (Dynamic) بیشتری برخوردار شده است و بازار مصرف به دنبال این است که مبادی ورودی و منابع خرید خود را گسترده کند. لذا در این وضعیت بخش خصوصی می‌تواند نقش بیشتر و بهتری را ایفا کند.

البته به واسطه پارامترهایی همچون قیمت نفت، قوانین صادرات و واردات، جنگ و درگیری‌های نظامی، قوانین بانکی و تحریم‌ها معادلات بازار جهانی غلات به سرعت در حال تغییر است و زمانی که اتفاقات غیر قابل پیش‌بینی مانند کرونا، خشکسالی، جنگ روسیه و اوکراین رخ می‌دهد؛ عرصه برای حضور بخش خصوصی تنگ می‌شود که تسهیل این شرایط حمایت‌های دولتی و بین‌المللی را می‌طلبد.

وضعیت تولید و واردات گندم در ایران

وی در ادامه گفت‌وگو به بررسی وضعیت تولید و واردات گندم در ایران پرداخت و ضمن برشمردن پتانسیل‌های ایران برای ترانزیت گندم به واکاوی زیرساخت‌ها و سیاست‌های دولت ایران در امر خودکفایی و واردات پرداخت.

به گفته احمدی در حال حاضر ایران به دنبال خودکفایی در تولید گندم است و در صورتی که شرایط آب و هوایی و بارندگی و کیفیت محصول تولیدی مطلوب باشد این موضوع امکان‌پذیر است. در غیر این صورت بهترین گزینه برای ایران واردات گندم از نزدیک‌ترین مبدا است. در همین راستا با توجه به پیشرفت و رشد قابل توجه بنادر شمالی ایران همچون انزلی و امیرآباد در بحث ترمینال، واردات گندم از قزاقستان و روسیه گزینه‌ مقرون به صرفه‌ای برای واردات گندم به ایران هستند.

عدم تجهیز بنادر ایران به سیستم loading  Dis

به همین منظور بخش خصوصی برای احداث بندر خشک در سرخس و احداث ترمینال گندم مجهز به Dis charge و loading  Dis اقدام به سرمایه‌گذاری کرد.  همچنین با توجه به اینکه ایران در حال حاضر واردکننده گندم است سیلوهای بندر امام خمینی نیز تنها Dis charge هستند که لازم است مجهز به loading  Disنیز شوند.

علت حضور کم رنگ بخش خصوصی ایران در تجارت جهانی غلات

وی درباره علل نقش کمرنگ بخش خصوصی ایران در تجارت غلات گفت: به رغم تمایل و توانایی بخش خصوصی در ایران برای ورود به عرصه تجارت غلات به دلیل حمایت‌های دولتی و اختصاص یارانه برای گندم، فعالیت در تجارت غلات برای بخش خصوصی ایران مقرون به صرفه و سودآور نیست. از سوی دیگر با شروع تحریم‌ها قطع اعتبار بانکی و LC و اعمال محدودیت برای کشتی‌های عازم به بندرهای ایران بخش خصوصی به دلیل قرار گرفتن در تنگنا انگیزه و تمایل خود را برای حضور در این بازار از دست داده است. این در حالی است که با توجه به Capacitance بخش خصوصی در بنادر کشور امکان تقویت و رشد جایگاه بخش خصوصی ایران در ترید غلات جهانی وجود دارد.

واگذاری صادرات و واردات به بخض خصوصی

وی با تاکید بر اینکه دولت باید واردات و صادارت را به صورت کامل به بخش خصوصی واگذار کند، گفت: دولت باید برای آسودگی خاطر در جهت حفظ امنیت غذایی کشور و عدم افزایش هزینه تمام کالا، سوبسید مدنظر خود را به بخش خصوصی جهت خرید اختصاص دهد و اجازه دهد که فعالیت بخش خصوصی ادامه پیدا کند چراکه بخش خصوصی در معاملات تجاری با دنیا انعطاف‌پذیر تر است و می‌تواند چشم‌انداز وسیع‌تری را نسبت به بازار و خریداران و فروشندگان مارکت بین‌الملل از خود داشته باشد.

یک پیشنهاد به دولت برای بال و پر دادن به بخش خصوصی برای تجارت خارجی

وی با بیان اینکه دولت ایران باید یک Yuzru’s strategic اولیه فارغ از نحوه رفتار بازار بین‌‍الملل داشته باشد، گفت: دولت باید با برنامه‌ریزی به اندازه مصرف سه ماه آینده کشور اقدام به ذخیره‌سازی گندم کند بدون آنکه بخواهد آن را به بازارا تزریق کند و یا این که قیمت را تغییر دهد تا از این طریق بخش خصوصی بتواند همسو با سیاست‌های دولت به تجارت خود بپردازد و در صورت هر اتفاق غیر قابل‌پیش‌بینی دیگر این واهمه را ندارد که امنیت غذایی کشور به خطر خواهد افتاد.

چالش تریدرها

وی در بخش دیگر گفت‌وگو درباره چالش‌های تریدرها با ایران گفت: مقوله تحریم و Financial transaction از بزرگترین مشکلات و چالش‌های این بخش است چراکه شرکتی که بخواهد با ایران معامله کند باید وجه خود در ازای فروش کالا به ایران را در یک بانک مشخص در سوئیس یا کشوری تعیین شده تحویل بگیرد. از سوی دیگر، کشورهای صادرکننده به ایران نیز محدود هستند و بعضی کشورها به دلیل قوانین تحریمی قادر به صادرات کالا به ایران نیستند.

این فعال مارکت غلات ادامه داد: تحریم نبودن غذا و دارو تنها محدود به روی کاغذ است و در عمل وقتی بخش خصوصی یک کشور تصمیم دارد به حوزه تجارت وارد شود به دلیل کارشکنی‌ها و موانع عطای این کار را لقایش می‌بخشد.

احمدی با اشاره به اینکه در صورت نبود تحریم‌ها، ایران یکی از بهترین بازارها در حوزه مواد غذایی است، گفت: جمعیت 85 میلیونی ایران، اقتصاد رو به رشد و بسیار نوآور از پتانسیل‌های مثبت ایران برای همکاری با کشورهای دیگر در حوزه مواد غذایی است. علاوه بر این تولیدات صنایع غذایی ایران با وجود تمام محدودیت‌ها از جهت آیتم‌های استاندارد در مقایسه با جهان از سطح بالاتری برخوردار است.

برخورداری ایران از کشتی‌های پانامکس در آب‌های جنوب؛ برگ برنده‌ای برای تجارت خارجی

یکی دیگر از امتیازات ایران برخورداری از بنادر بزرگ است و هزینه تمام شده خرید کالا، حمل و نقل و لجستیک ایران در مقایسه با بسیاری از کشورها به مراتب کمتر است چراکه ایران به ویژه در آب‌های جنوبی خرید خود را با کشتی‌های بزرگ پاناماکس انجام می‌دهد.

یکی از نقاط کور در ایران عدم وجود زیرساخت‌های مناسب در بخش راه‌آهن است و تقویت این بخش هیچ گاه برای دولت ایران فوری و ضروری نبوده است و دولت در تمام این سال‌های به یک حمایت نیمه قوی از این صنعت اکتفا کرده است.