گندم بورس و چرا وزارت جهاد کشاورزی از خیر بازی برد برد عرضه آن گذشت؟
سرپرست توسعه بازار فیزیکی بورس کالای ایران پاسخ می‌دهد
عرضه گندم در بورس کالا با وجود محدود بودن زمان آن با واکنش‌های مثبت خریداران و فروشندگان همراه بود و منجر به سامان‌بخشی آشفته بازار خرید و فروش گندم در کشور شد اما متاسفانه به دلیل کم‌کاری نهادهای متولی، این موضوع دوام چندانی نیافت. حال پیرو اعلام آمادگی بورس کالا برای عرضه گندم و سایر محصولات کشاورزی به قیمت تضمینی، نگاشته برای آگاهی از جزئیات این ماجرا و مزایای آن برای فروشندگان و خریداران با مهندس میرزاپور، سرپرست توسعه بازار فیزیکی بورس کالای ایران به گفتگو پرداخته است.
به گفته وی در ماده قانون 133 برای افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی، قانون‌گذار سیاست قیمت تضمینی را جایگزین خرید تضمینی کرده است. در این سیستم دولت به جای خرید مستقیم گندم از کشاورز، تنها مبلغ مابه‌التفاوت قیمت تضمینی و قیمت معامله شده در بورس را پرداخت می‌کند و کشاورزان گندم خود را مستقیم به بورس کالا می‌فروشند.
لذا موضوع خرید تضمینی با محصول جو برای اولین بار در سال ۱۳۹۴ شروع شد و این طرح به صورت پایلوت در دو استان کرمانشاه و خوزستان برای دو محصول جو و ذرت عملیاتی گردید که در این ساختار بیش از یک میلیون تن جو و 400 هزار تن ذرت معامله گردید و خوشبختانه با نتایج درخشانی همراه بود. لذا با توجه به نتایج مثبت عرضه جو و ذرت مقرر گردید که از سال 95 تمام محصولات جو، ذرت به انضمام گندم عرضه گردد.
چرا عرضه گندم در بورس کالا متوقف گردید؟
این طرح در چند استان پایلوت اجرایی گردید که با وجود عملکرد مناسب به دلائلی همچون تاخیر در پرداخت مبالغ مابه‌التفاوت از سوی شرکت بازرگانی دولتی ایران و نبود بودجه لازم برای تامین بار مالی آن، متوقف گردید.
دو مکانیسم عرضه گندم در بورس کالا
میرزاپور در خصوص سازوکار عرضه گندم اظهار کرد: سازوکار گواهی سپرده کاربری و ساختار بازار فیزیکی، دو مکانسیم برای اجرای عرضه محصولات کشاورزی مانند گندم است.
در مکانیسم گواهی سپرده کاربری، کشاورز محصول خود را به یکی مجموعه انبارهای مورد پذیرش بورس کالا تحویل می‌دهد و با صدور گواهی سپرده کالا، کشاورز امکان فروش کالای خود را پیدا خواهد کرد. پس از فروش محصول، بورس کالا مقدار و قیمت فروش محصول را به وزارت جهاد کشاورزی اعلام نموده و این وزارت‌خانه ظرف دو هفته مبلغ مابه‌التفاوت را به کشاورزان پرداخت می‌کند.
در شیوه بازار فیزیکی برای عرضه محصول مباشرانی در نظر گرفته می‌شود که در رابطه با محصول گندم، قرار بر این است که شرکت بازرگانی دولتی ایران به عنوان مباشر ورود کند. در این مکانیسم، مباشر محصولات را از کشاورزان جمع‌آوری می‌کند و به نمایندگی از آنان محصولات را در بورس به فروش می‌رساند. همچنین مابه‌التفاوت قیمت فروخته شده با قیمت تضمینی به کشاورزان پرداخت می‌گردد.
عدم تناسب نرخ خرید تضمینی و قیمت بازار, عاملی برای شرکت عرضه گندم در بورس
سرپرست توسعه بازار فیزیکی بورس کالای ایران عملکرد این سازمان در دو مکانسیم عرضه گندم را مثبت ارزیابی کرد و افزود: متاسفانه این سازوکار با وجود ماحصل مثبت تداوم نیافت که یکی از مهمترین دلائل آن بحث قیمت خرید تضمینی گندم بود چراکه در سه سال اخیر، نرخ خرید تضمینی گندم از قیمت بازار این محصولات پایین‌تر بوده است؛ در نتیجه برای کشاورزان عرضه محصول با توجیه اقتصادی همراه نبود.
از سوی دیگر، عدم آمادگی نهادهای متولی برای عرضه گندم در بورس یکی دیگر از دلائل قوی برای توقف عرضه گندم در بورس بود.
وی در خصوص مزیت‌های عرضه گندم و سایر محصولات کشاورزی به قیمت تضمینی در بورس کالا برای کشاورزان اظهار کرد: با اجرای این طرح، کشاورزان علاوه بر فروش سریع محصول خود می‌تواند بهای کالای خود را در ظرف دو ساعت دریافت کند چراکه با حدف شبکه دلالی، کشاورز می‌تواند محصول خود را مستقیم به بورس کالا می‌فروشد.
کاهش بار مالی؛ ارمغانی از عرضه گندم در بورس برای دولت
وی یکی از مزایای مهم عرضه گندم در بورس را کاهش بار مالی برای دولت دانست و افزود: دولت برای اجرای سیاست خرید تضمینی گندم باید منابع مالی فراوانی را در اختیار داشته باشد و علاوه بر آن باید امکانات و تجهیزات دولتی گسترده‌ای را برای تحقق آن بسیج کند. از سوی دیگر، در روش خرید تضمینی گندم معمولا گندم تحویلی از کیفیت مطلوبی برخودار نیست و دولت باید برای نگهداری کمی و کیفی آن هزینه بالایی را پرداخت. در حالی که با اجرای قیمت تضمینی گندم در بورس، دولت دیگر، کوچکترین هزینه‌ای را بابت لجستیک و سایر موضوعات پرداخت نخواهد کرد و تنها مبلغ مابه‌التفات را باید هزینه کند.
انبارهای بورس کالا؛ ضامن حفظ کمیت و کیفیت گندم
میرزاپور در خصوص مزیت اجرای قیمت تضمینی گندم برای کارخانجات آرد اظهار کرد: آردسازان و صادرکنندگان با حذف دلالان و خرید مستقیم از کشاورزان می‌توانند کالا را با قیمت بسیار مناسب خریداری نمایند. از سوی دیگر، خرید مستقیم گندم از بورس کالا، ضامن کیفیت و کمیت گندم خریداری شده می‌باشد چراکه تضمین کمیت و کیفیت کالا به طور کامل بر عهده انبارهای بورس است.
وی در پایان خاطرنشان کرد: اجرای عرضه گندم به قیمت تضمینی یک بازی برد برد برای تمام ذی‌نفعان خواهد بود که احیای مجدد آن نیازمند عزم و اراده مسئولان رده بالا می‌باشد و در صورت اعلام وزارت جهاد کشاورزی، بورس کالا آمادگی کامل برای عملیاتی کردن آن را دارد.
