چگونه می توان از گندم در فصل برداشت و ذخیره سازی حفاظت کرد؟/ با توجه به آغاز و اوج گیری فصل برداشت گندم در کشور و با توجه به نیاز به نگهداری این محصول استراتژیک برای یک سال جهت مصرف کارخانجات تولید آرد در کشور لازم است شرایطی خاص به جهت حفظ و نگهداری این محصول غذایی ارزشمند به خصوص در انبارها و مراکز موقت نگهداری گندم از زمان تحویل از کشاورزان تا زمان ارسال به سیلوهای استاندارد ایجاد شود تا حداکثر گندم و نهایت سلامت برای مصرف یکساله کشور به سیلوها و کارخانجات آرد تحویل داده شود.
بر گندم نيز مانند بسیاری از مواد غذایی ، عوامل تاثير گذار متعددی بر فساد و تخریب کیفیت آن وجود دارد که برای ایجاد شرایط نگهداری کیفی و طولانی مدت لازم است این عوامل را که می‌توانند محیطی و یا ناشی از خود گندم باشند، به درستی شناسایی نمود
چگونه می توان از گندم در فصل برداشت و ذخیره سازی حفاظت کرد؟
– تخریب فیزیکی
از عوامل تخریب کننده دانه گندم است که در تمام مراحل برداشت، حمل و نقل و یا ذخیره سازی دانه امکان بروز دارد. مواردی مانند عدم تنظیم و استاندارد بودن کمباین، نقل و انتقالات در کامیون، تخریب دانه گندم برروی زمین توسط چرخ های لودر و کامیون ها باعث شکستگی و خرد شدن دانه گندم و در نهایت بلا استفاده بودن و از بین رفتن دانه گندم خواهد شد.
این آسیب زمانی به حداکثر خواهد رسید که محموله گندم در انبارهای روباز و با وجود رفت و آمد، تخلیه و بارگیری توسط لودر و بدون استفاده از تجهیزات استاندارد صورت پذیرد. یکی از دلایل اختلاف درصد افت گندم در ورودی و خروجی اینگونه مراکز موقت و روباز ، همین آسیب فیزیکی به دانه گندم است.
٢ – آسیب های میکروارگانیسمي
آسیب های میکروارگانیسم ها ازجمله آسیب هایی است که ناشی از عوامل محیطی و آلوده کننده های پایه باکتری و کپک ميباشد که در هریک از مراحل برداشت گندم تا ذخیره سازی و حتی مصرف، می تواند دانه گندم را آلوده و تخریب نماید. عوامل آلوده کننده گندم معمولا در محیط هایی که از قبل دچار آلودگی بوده و به درستی سترون و پاكسازي نشده اند، بیشتر مشاهده می گردد. لذا ضدعفونی و پاک سازی مراکز نگهداری گندم از هر نوعی که باشد، باید در اولویت قرار گیرد.
میزان رطوبت محیط و همچنین عواملی مانند بارندگی نیز تاثیر مستقیم بر آلوده شدن محموله گندم و رشد و فعالیت کپک ها و باکتری ها خواهد داشت. حفظ فضای ذخیره سازی گندم از نفوذ هرگونه رطوبت و همچنین خشک نمودن گندم ذخیره شده، می تواند راهکار مناسبی در به تاخیر انداختن فعالیت میکروارگانیسم ها باشد و در امر حفاظت گندم موثر باشد.
٣- آسیب های ناشی از متابولیسم حیاتی دانه گندم در فصل برداشت
آسیب های ناشی از متابولیسم حیاتی دانه گندم ازجمله آسیب های ناشی از ذات دانه بوده و با توجه به اینکه دانه گندم یک موجود زنده محسوب می شود، فرآیندهای حیاتی به خصوص فرآیند تنفس در این دانه می تواند منجر به آسیب و تخریب کیفی آن شود. هر عاملی که بتواند شرایط را برای آغاز فعالیت های حیاتی دانه گندم مهیا سازد در ایجاد آسیب و تخریب این دانه موثر می باشد و پس از آنکه فرآیندهای حیاتی در دانه گندم آغاز گردند با سرعتی بالا منجر به تخریب دانه و در نهایت از بین رفتن آن خواهد شد.
عواملی نظیر رطوبت بالا، حرارت محیطی زیاد، فعالیت آنزیمی وسیع عواملی است که می توانند در آغاز فرآیند تنفسی و بعد از آن جوانه زدگی و از بین رفتن دانه گندم را باعث گردند که با حذف و یا کاهش عوامل فوق می توان از آغاز فعالیت حیاتی دانه جلوگیری نمود.
در فصل برداشت گندم ریسک آغاز فعالیت حیاتی در دانه گندم بیشتر از سایر فصول می باشد
در فصل برداشت گندم ریسک آغاز فعالیت حیاتی در دانه گندم بیشتر از سایر فصول می باشد که این امر باتوجه به رطوبت بالای دانه گندم تازه برداشت شده، گرمای هوا در مناطق گندم خیز در فصل برداشت و همچنین فعالیت بالای آنزیمی در دانه گندم جوان و تازه برداشت شده می تواند خطر تخریب و آسیب به گندم را دوچندان نماید. همچنین در نگهداری طولانی مدت گندم نیز احتمال تشدید و تحریک هریک از عوامل ذکر شده و آغاز فعالیت های حیاتی دانه گندم وجود دارد.
جهت جلوگیری از اینگونه آسیب به گندم ذخیره سازی شده لازم است ضمن ذخیره سازی گندم در سیلوهای استاندارد از هرگونه افزایش حرارت و رطوبت به صورت دوره ای و در تمام مدت زمان ذخیره‌سازی جلوگیری نموده و فعالیت آنزیمی دانه گندم را نیز مورد مراقبت قرار داد. نتیجه فرآیندهای حیاتی دانه گندم علاوه بر از بین رفتن دانه گندم می تواند نتایجی مانند فساد در محموله با ایجاد بوی نامطبوع، سیاه شدن و از بین رفتن محموله، تولید کپک و همچنین امكان آتش‌سوزی در دانه گندم را نیز دربرداشته باشد.
٤ – جلوگیری از نفوذ هرگونه عامل مخرب از محيط در فصل برداشت
عوامل متعددی در تخریب دانه گندم موثر است که جلوگیری از آن ها می تواند در نگهداری طولانی مدت و سالم این ماده اولیه موثر باشد. جلوگیری از نفوذ رطوبت و آب، جلوگیری از افزایش حرارت در گندم، جلوگیری از نفوذ جوندگان، پرندگان و جلوگیری از تخریب فیزیکی، ضدعفونی محل ذخیره‌سازی، ضدعفونی و قرص گذاری ادواری در محموله ذخیره شده و در نهایت مراقبت دوره ای و رسیدگی به محموله گندم می تواند باعث افزایش زمان نگهداری و در نتیجه افزایش راندمان استفاده از گندم گردد و کاهش هزینه ها و هدر رفت بودجه به همراه حفظ سلامت غذایی از نتایج آن است.
