خوانسار، قطب آسیاب‌های آبی در غرب استان اصفهان است که در گذشته بیش از بیست آسیاب آبی که در گویش محلی به آنها «آر» گفته می‌شود از محدودۀ جغرافیایی سرچشمه تا حوالی بیدهند و در امتداد رودخانۀ اصلی شهر فعال بودند؛ حتی از شهرها و روستاهای اطراف و اکناف نیز جهت آسیاب گندم‌ها و سایر غلاتشان به این دیار روانه می‌شدند. آسیاب آبی خوانسار با قدمتی 400 ساله یکی از جاذبه‌های گردشگری این شهرستان است که در قسمت پایینی پارک سرچشمه این شهر قرار گرفته است و از معدود آسیاب‌های آبی است که هنوز هم فعال است. البته آسیاب آبی خوانسار پس از زلزله سال ۶۶ کاملا تخریب و به ویرانه‌ای تبدیل شده بود که شهرداری و میراث فرهنگی هیچ اقدامی برای ساخت و احیای آن انجام ندادند تا اینکه نعمت‌الله نظری، مهندس راه و ساختمان بدون هیچ حمایتی این آسیاب را دوباره احیا کرد.
آسیاب خوانسار احیا می شود
خوانسار ٤١ آسیاب داشته که تمام آنها تا ٤٠ سال پیش، شانه به شانه هم آرد نان، تنورهای خانگی خوانساری‌ها را کیسه می‌کردند، مردم گونی‌های گندم، جو، سویا، سریش، ذرت و سنجد را می‌آوردند و آردش را تحویل می‌گرفتند، شش کیلو گندم برای آسیاب می‌دادند و پنج کیلو می‌گرفتند، بعدها جای آرد سکه می‌دادند، اما تنها از ٤١ آسیاب یک آسیاب باقی مانده که روزی نزدیک به ٢٠٠ کیلو گندم یا جو آرد میکند.
این آر دو سنگ ثابت دارد که تن سفیدشان را روی هم می‌سایند و گندم و جوی آسیاب‌شده از میان لب‌های تناس بسته‌شان آرد می‌شود و لوله می‌شود در کیسه نایلونی. پشت آسیاب، منبع آب است که از لوله‌ای که به سنگ بالایی و توربین متصل شده، پرفشار وارد می‌شود و با فشارش سنگ را می‌گرداند. روی سنگ درزی است که گندم و جو در آن سرازیر می‌شوند تا آسیاب شوند. سنگ آسیاب هر بیست روز باید برداشته شود تا با کشیدن سمباده به بر آن زبر شود. همچنین هر سنگ آسیاب ٥٠ سال عمر میکند و آن‌قدر می‌چرخد و ساییده می‌شود تا دیگر چیزی از آن نمی‌ماند. در حال حاضر این آسیاب با استفاده از نیروی آب سرچشمه همچنان کار می کند و آرد بسیاری از نانوایی و شیرینی فروشی ها را تامین میکند.
همچنین زنگوله‌ای در قسمت آسیاب نصب شده که با تغییر زنگش آسیابان متوجه می‌شود که مشکلی برای آسیاب پیش آمده است.
