شرکت توسعه و بازرگانی اطهر غلات ایرانیان در راستای تحقق اهداف گروه صنعتی اطهر، در سال 1393 با سیاست توسعه‌ای تأسیس شد. این شرکت به صورت منسجم بحث بازرگانی و توسعه واحدهای گروه صنعتی اطهر را به عهده داشته و با توجه به سیاست‌های دولت در حمایت از صادرات، در سال‌های ابتدایی تأسیس، شرکت اطهر غلات به صادرات آرد و همچنین واردات گندم پرداخت.
از اواخر سال 1396 که گندم کارخانه‌های آرد از طریق ورود موقت تأمین می‌شد، شرکت اطهر غلات به طور گسترده به واردات گندم ورود موقت پرداخت و در کنار آن به تجارت جو و ذرت برای کارخانه خوراک دام و طیور اطهردانه آذربایجان و سایر مجموعه‌ها نیز اقدام کرد.
بخش عمده و مهم تجارت شرکت اطهر غلات در حوزه گندم و آرد است که از سال 1397 نیز در زمره شرکت‌های خصوصیِ فعال در حوزه تجارت غلات به واردات بیش از 50 درصد گندم و صادرات بیش از 50 درصد آرد پرداخت.
در این خصوص به گفت‌وگو با دکتر فشنگچی، مدیرعامل شرکت توسعه و بازرگانی اطهر غلات ایرانیان نشسته‌ایم تا تجارت غلات ایران طی سال‌های گذشته و چالش‌ها و راهکارهای رفع آن را تشریح کنیم. در ادامه گفت‌وگوی خبرنگار نگاشته با ایشان را می‌خوانید.
دکتر فشنگچی درباره چگونگی تجارت غلات در دوران تحریم و کرونا اظهار کرد: در دوران تحریم و همچنین پسا کرونا مشکلات زیادی در بخش بازرگانی خارجی صنعت آرد وجود داشت. به این معنا که پیش از تحریم طی سال‌های 94 و 95 به صورت گشایش اعتبار ارزی از استرالیا با کشتی‌های تناژ بالا گندم وارد می‌کردیم؛ اما متأسفانه وجود تحریم‌ها، نبود امکان گشایش اعتبار و نبود امکان SWIFT (ارتباطات مالی بین بانکی) موجب شد علی رغم افزایش قیمت تمام شده محموله ها، به دلیل اطمینان در ساز و کار انتقال پول و وجود بانک میربیزینس به ویژه اواخر سال 96 و سال 97 به سمت بازار روسیه و قزاقستان سوق پیدا کنیم
فشنگچی افزود: چالش بعدی فعالیت شرکت‌های تجارت غلات، در دوران پساکرونا بود. به این معنا که بانک میربیزینس که به عنوان یکی از شرکای تجاری بانک ملی ایران در روسیه فعالیت خوبی داشت، در لیست تحریم‌ها قرار گرفت؛ بنابراین طی سال‌های 1398 تا 1400 روابط مالی ایران با روسیه تحت تأثیر قرار گرفت و انتقال پول با سرعت کمتری صورت گرفت. در واقع پس از کرونا شاهد دو چالش در بخش تجارت غلات هستیم که مورد اول و حائز اهمیت آن معضل انتقال پول بود که به آن اشاره شد و دیگری نیز افزایش نیاز به گندم و آرد در بازار جهانی بود.
وی یادآور شد: در واقع افزایش تقاضای غلات به‌ویژه گندم به عنوان قوت غالب مردم و احتکار مواد غذایی پس از کرونا سبب شد روسیه به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده گندم در دنیا که میزان زیادی از گندم آن در حال خروج از کشور بود، نگران تأمین نیاز کشور خود در آینده پس از کرونا شود و برای صادرات گندم سقف تعیین کند و به این ترتیب، وضعیت گندم در بازارجهانی هر روز وخیم‌تر شد.
مدیرعامل شرکت توسعه و بازرگانی اطهر غلات ایرانیان گفت: در این میان، کشورما نیز به دلیل افزایش قیمت گندم امکان ورود موقت گندم را از دست داد؛ به گونه ای که متوسط نرخ گندم در سال 99 نسبت به سال 98 از 220 دلار به 300 دلار رسید و نرخ گندم از مبدأ روسیه به ایران حدود 40 درصد افزایش یافت و به این ترتیب کارخانه‌های ایران توان مالی خود را برای واردات از دست دادند.
به گفته فشنگچی، پیش از کرونا نیز به دلیل سیاست‌های نادرست گمرک، تجارت غلات ایران در بازارهای خارجی کمرنگ شده بود که این سیاست، رفع تعهد ارزی برای صادرکنندگان است. اما رفع تعهد ارزی برای محصولی که از کشور دیگر وارد ایران شده است، منطقی نیست و باید برای محصولاتی که از خاک ایران استفاده کرده‌اند، تعهد ارزی دریافت شود. در واقع گندم ورود موقت به صورت ترانزیت وارد می‌شود و در ایران پس از ایجاد ارزش افزوده به آن، صادر می‌شود. اگر از ارزش افزوده ایجاد شده تعهد ارزی دریافت شود، منطقی‌تر است. اما رفع تعهد ارزی از گندم ورود موقت که با ارز آزاد وارد ایران شده، سپس آرد آن نیز با ارز آزاد صادر شده است، اشتباه است و این مسئله به کناره‌گیری شرکت‌هایی که با تناژ کمتری به واردات گندم و صادرات آرد می‌پرداختند، منجر شد.
وی ادامه داد: این سیاست اشتباه موجب شد بازار 10 درصدی ایران در عراق در سال 2018 به 5 درصد در سال 2020 برسد. سپس دوران کرونا و افزایش قیمت گندم نیز مجدد سهم بازار ما را تا زیر 3 درصد کاهش داد و در این دوران تنها شرکت اطهر غلات و دو شرکت دیگر موفق به صادرات آرد شدند و 15 واحد صادرکننده آرد به 3 واحد کاهش یافت.
وی تصریح کرد: یکی دیگر از چالش‌های واردات گندم این است که به دنبال وضع عوارض صادراتی برای گندم روسیه، قیمت تمام شده آرد کشور روسیه که در بازار جهانی عرضه می‌شد، از قیمت تمام‌شده گندمی که صادرکنندگان ایران درب کارخانه دریافت می‌کردند، ارزان‌تر باشد و با این روش صادرات آرد ایرانی از محل ورود موقت به طور کامل قطع شد. شرکت اطهر غلات در این میان به دلیل سهمی که در بازار عراق و افغانستان به دست آورده بود، یک کارخانه آرد در روسیه راه‌اندازی کرد و در حال حاضر به عرضه آرد با برند کانفلور (Con Flour) در عراق و افغانستان می‌پردازد.
فشنگچی خاطر نشان کرد: در واقع باید به غلات از دو منظر توجه کرد که یکی از منظر تجارت و ترانزیت از خاک ایران و دیگری از دیدگاه واردات و تبدیل‌کردن به محصول نهایی است. در بخش ترانزیت تنها یک مشکل وجود دارد و آن هم مدت زمان انتظار کشتی و پروسه اداری در کشور روسیه است که عمده تأمین‌کننده غلات مورد نیاز بخش خصوصی به شمار می‌رود. در بخش واردات گندم ورود موقت نیز با مشکل نمونه‌برداری و تأیید کیفیت محموله روبه‌رو هستیم. به این معنا که بهتر است محموله‌ها در کارخانه واردکننده از سوی سازمان استاندارد نمونه‌برداری شوند. به عنوان مثال شرکت اطهر غلات که دارای مجوز حمل یکسره است، پیش از نتیجه آزمایش استاندارد، محموله‌ها را به کارخانه منتقل می‌کند و شرکت بازرسی غلات که در زمینه بازرسی محموله ها با ما همکاری دارد، مسئولیت عدم استفاده از این محموله را پیش از وصول نتیجه آزمایش‌های استاندارد، به عهده دارد. با این روش توانستیم حدود 500 میلیون در هرکشتی سه هزارتنی صرفه‌جویی کنیم و همچنین قیمت تمام شده محصول تولیدی نیز کاهش یافت. هنگامی‌که شرکت‌های معتبر بین‌المللی بازرسی همچون شرکت بالتیک کنترل، شرکت NIC و غیره مُهر تأیید بر محموله‌ها می‌زنند، دیگر نیازی به نمونه‌برداری استاندارد در بنادر نیست و باید در کارخانه‌ها نمونه‌برداری صورت بگیرد.
وی در پایان عنوان کرد: در حال حاضر با کاهش کرونا و تقاضای گندم، روسیه نیز در حال کاهش عوارض صادرات گندم است، بنابراین شاهد فعالیت مجدد کارخانه‌های ایران در حوزه ورود موقت خواهیم بود. اما دولت باید در این زمینه به صادرکنندگان کشور کمک کند. در واقع با توجه به این‌که حدود 400 کارخانه آرد فعال و نیمه‌فعال در کشور وجود دارد و با توجه به برتر بودن فناوری کارخانه‌های آرد کشور که از دهه 80 نوسازی آن شکل گرفت و جزو 10 کشور برتر در زمینه تکنولوژی آرد هستیم و با توجه به ظرفیت بزرگ کارخانه‌ها برای اشتغال‌زایی و امکان ایجاد ارزش افزوده، دولت باید در اتخاذ سیاست‌های خود این موارد را در نظر بگیرد و تا حد امکان، کار رسیدن گندم وارداتی به کارخانه را تسهیل بخشد و در شرایط سخت همراه صنف و صنعت باشد نه این‌که سیاست‌های سختگیرانه‌تر تعیین کند. پیشنهاد ما به عنوان یک شرکت بازرگانی که سه سال برترین صادرکننده آرد از محل ورودموقت بوده، این است که فرصت واردات گندم از روسیه را از دست ندهیم و باید از حمل یکسره و رفع تعهد ارزی تا حمل از مبدأ کارخانه به انبار مشتری تسهیل شود تا تولید داخلی را نیز رونق بخشیم و به جایگاه خود در بازارهای صادراتی پیش از کرونا برگردیم.
شیرین قنبری
