گذری بر وضعیت گندم صنف و صنعت از سال 97 تا آزادسازی

سال‌های سال حوزه گندم از خرید، فروش، واردات، صادرات تا حمل و نگهداری آن به طور کامل تحت کنترل و نظارت دولت قرار داشته است؛ در این میان در سال 97 مصوبه‌ای مبنی بر امکان خرید مستقیم از کشاورزان برای تولیدکنندگان ماکارونی ابلاغ شد و این مقدمه‌ای برای آزادسازی گندم بود. سال 98 با اعتماد دولت به بخش خصوصی، نتیجه مساعدی از خرید مستقیم گندم و کشت قراردادی به دست آمد و دولت نیز نظاره‌گر این موضوع بود که در صورت واگذاری برخی امور به بخش خصوصی اتفاق ناخوشایندی رخ نخواهد داد و جای نگرانی وجود ندارد.

اما متأسفانه در سال 1400، شرکت بازرگانی دولتی ایران با فروش گندم با قیمت پایین‌تر از نرخ مصوب، خرید قراردادی را تهدید کرد. بر اساس مصوبه مجلس، دولت مکلف است تا پایان شهریور هر سال قیمت خرید تضمینی گندم برای سال آینده را اعلام کند و از سوی دیگر از ابتدای سال گندم خریداری شده از کشاورز را با هزینه‌های تبعی به صنف و صنعت واگذار کند.

اما در سال 99 دولت قیمت گندم برای سال آتی را 4 هزار تومان اعلام کرده بود که این عدد در ابتدای سال 1400 حدود 25 درصد افزایش و به 5 هزارتومان تحت عنوان جایزه تحویل گندم رسید؛ در حالی‌که به طور قانونی کشاورزان باید گندم را به دولت تحویل می‌دادند و بازار دیگری نداشتند؛ لذا عنوان جایزه بدعتی بود که به‌درستی انجام نشد و گندم از نرخ 2500 تومان در سال 99 به 5 هزارتومان در سال 1400 رسید و این به معنای 100 درصد افزایش نرخ است.

خبرخوش مجلس برای کشاورزان

سال 1400 بنابر ملاحظات ماه مبارک رمضان، انتخابات ریاست جمهوری و استقرار دولت جدید، گندمی که دولت از کشاورز 5 هزارتومان خریداری می‌کرد، با نرخ 2700 تومان به صنف و صنعت واگذار می‌شد. این اتفاقات در سال‌های اخیر لطمه‌های زیادی هم به کشت قراردادی و هم بازار ماکارونی وارد کرد و انجمن ماکارونی نیز بارها از افزایش نامتعارف قیمت گندم در سال 1401 اعلام نگرانی کرده بود.

دولت همچنین قیمت گندم سال 1401 را در شهریور سال 1400 اعلام و 7500 تومان تعیین کرد و اما مجلس  اواخر سال این عدد را به 9500 تومان افزایش داد. دولت مجدد در سال 1401 تحت عنوان خبر خوش برای کشاورزان قیمت گندم با هزارتومان جایزه تحویل را 11500 تومان اعلام کرد. البته افزایش نرخ گندم یا آزادسازی اتفاق خوبی بود که خواسته انجمن صنفی ما و تمام صنایع بود. آزادسازی به اعتقاد ما ریسک بزرگی بود که دولت پس از سال‌ها پذیرفت.

ظرفیت اسمی یک میلیون و 200 هزارتنی کارخانجات ماکارونی

نکته قابل توجه بعدی این است که ظرفیت تولید اسمی کارخانه‌های ماکارونی بر اساس داده‌های وزارت صمت نزدیک به 1 میلیون و 200 هزار تن است اما 600 هزارتن گندم به این صنعت اختصاص می‌یابد و ما با 30 درصد توان و ظرفیت خود در حال فعالیت هستیم؛ از این رو، صنعت ماکارونی علاوه بر داشتن توان تولید ماکارونی به اندازه مصرف کشور، امکان ذخیره‌سازی و صادرات را نیز دارد. در این خصوص آزادسازی امکان بهره‌وری از ظرفیت‌های خالی را می‌دهد و هر کارخانه‌ای به اندازه ظرفیت و میزان فروش خود می‌تواند گندم تهیه کند و دیگر دولت کنترلی در میزان توزیع گندم ندارد.

هنگامی‌که محصولی سهمیه‌بندی و با قیمتی کمتر از نرخ بازار توزیع می‌شود، طبیعی است که متقاضیان آن افزایش یابند. همان‌طور که سال 1400 وقتی دولت گندم 5 هزارتومانی را با نرخ 2700 تومان به صنف و صنعت عرضه می‌کرد، تقاضاهای کاذب ایجاد شد؛ به گونه ای که برخی کارگاه‌ها و کارخانه‌های غیرفعال به جرگه متقاضیان پیوستند و برخی تولیدکنندگان نیز بیش از ظرفیت تولید، تقاضای گندم کردند و این روش تخصیص یارانه، به ایجاد فساد در بازارمنجر می‌شود.

خوشبختانه سال 1401 یارانه گندم صنف و صنعت حذف شد اما انتظار قیمت 12500 تومان را نداشتیم و این موضوع، شوک بزرگی به صنعت وارد کرد؛ زیرا این عدد از نرخ جهانی گندم نیز بیشتر است. نکته اصلی این است که دولت باید به آزادسازی حوزه خبازی نیز اهتمام ورزد.

وضعیت قیمت‌گذاری ماکارونی پس از آزادسازی گندم صنف و صنعت

وی در پایان درباره قیمت‌گذاری ماکارونی پس از آزادسازی گندم صنف و صنعت گفت: پس از آزادسازی، طی جلسه‌ای که با سازمان حمایت داشتیم، آنالیز قیمت خود را برای تغییر قیمتی که از سال 99 ثابت مانده بود، ارائه کردیم و این قیمت مورد تأیید سازمان حمایت قرار گرفت. البته پس از آزادسازی شایعاتی در خصوص پنج برابر شدن قیمت ماکارونی در میان مردم پخش شده بود که این موضوع نگرانی مردم را برانگیخت و سبب ایجاد تقاضای کاذب ماکارونی در بازار شد.

اگرچه قیمت آرد برای ما 5 برابر شده بود اما آنالیز و درخواست قیمت ما برای 5 برابر شدن نرخ نبود. در حال حاضر قیمت یک کیلو ماکارونی از 12 هزار به 25 هزار تومان افزایش یافته است که با 9 درصد ارزش افزوده و 21 درصد هزینه توزیع حدود 34 هزارتومان شده است. البته نرخ درخواستی ما بیشتر از این بود اما ستاد تنظیم بازار این رقم را کاهش داد؛ به گونه ای که ماکارونی 700 گرمی را که سازمان حمایت 26 هزارتومان تصویب کرده بود، ستاد تنظیم بازار به 24 هزارتومان کاهش داد.

خبرنگار: شیرین قنبری