سختی آب کیفیتی است که بر اثر وجود بیش از اندازه نمک‌های محلول کلسیم و منیزیم به صورت عمده و تا اندازه‌ای آهن، منگنز، آلومینیوم و روی در آب به وجود می‌آید. رسوبات این نمک‌های محلول باعث می‌شود که استفاده از آب مذکور در صنعت با دشواری‌هایی مواجه گردد.

از سوی دیگر، منشا سختی آب به دلیل حل شدن مقدار زیادی مواد معدنی است که بیشتر آن کلسیم و گاهی اوقات منیزیم می‌باشد. این مواد در اثر بارش باران از روی سنگ‌های نرم جدا شده و در آب حل می‌شود که موجب بالا رفتن سختی آب خواهد شد. بنابراین در جاهایی که سنگ‌های سخت وجود دارند، این سختی آب کمتر و آب آن مناطق، نرم و سبک‌تر است.

برای میزان سختی اب، مقدار استاندارد تعریف شده است؛ اما در بعضی موارد، این‌ها با هم هماهنگ نیستند. به طور کلی بیشترین سختی که برای استفاده کردن و آشامیدن اب بیان شده است ppm۵۰۰ است. همچنین از محدوده صفر تا 75  ppm آب سبک و ppm ۷5 تا ۱۵۰ را اب نسبتا سخت،ppm  ۱50 تا ۳۰۰ را سخت و بیشتر از ppm۳۰۰  را اب خیلی سخت می‌گویند که سقف نهایی و حد مجاز برای آن همان  ppm۵۰۰ می باشد. لازم به ذکر است که بیشتر از این مقدار سختی آب ممکن است موجب ناراحتی گوارشی و کلیوی شود.

روش‌های استانداردسازی میزان سختی آب در کارخانجات باید به چه صورت باشد؟

درباره سختی آب در هر منطقه و چگونگی استانداردسازی آن همان طور که گفته شد به دلیل آنکه آب شهرک‌های صنعتی و کارخانجات از چاه های عمیق تهیه می‌شود، بنابراین با توجه به بافت خاک و سفره‌های زیرزمینی و بستر سنگی چاه‌های آب این سختی در هر منطقه متفاوت است. از سوی دیگر، در شهرک های صنعتی اگر سختی آب بیش از اندازه مجاز باشد، اقداماتی در جهت کاهش این سختی و استانداردسازی آن صورت می‌گیرد. بنابراین در هیچ کدام از این واحدها، سختی آب بیشتر از حدی نیست که بتواند کارخانجات را دچار مشکل کند.

همچنین در کارخانجات آرد به دلیل عدم انجام فرآیندهای حرارتی و انجام عملیات فیزیکی و مکانیکی نیازی به سختی زدایی از اب نیست و تنها در واحدهایی که بویلر یا دیگ بخار دارند یا تجهیزاتی که از آب برای خنک‌سازی آن‌ها استفاده می‌شود، سختی‌گیری آب لازم است.

در حال حاضر، روش‌های مختلفی برای کاهش سختی آب وجود دارد که متداول ترین آن سختی‌گیری فیلتر کربن است. البته پرکارترین آن روش سختی‌گیری رزینی است؛ اما در کارخانجات آرد به دلیل آنکه فرآیند حرارتی وجود ندارد که موجبات رسوب را در تجهیزات و دستگاه ها فراهم سازد، بنابرین وجود این سختی‌گیر‌ها در کارخانجات کاربرد و توجیهی ندارد.

سختی‌گیری آب به دو دسته موقت و دائم تقسیم می‌شود و میزان سختی کل به مجموع غلظت‌های کلسیم و منیزیم گفته می‌شود.

سختی موقت: سختی کربناتی است که در آن کربنات کلسیم، منیزیم با یک فرآیند حرارتی کاهش پیدا می‌کند و اصلا لزومی به تبخیر اب ندارد و در اب ۳۰ درجه سانتی گراد بی کربنات شروع به تجزیه می کند تا ۷۰ درجه هم کاملا تجزیه می شود و اگر در یک کارخانه، سختی اب آنقدر بالا باشد، به دو دلیل می‌توان از اب گرمکن‌های دیواری قبل از نم‌های یک و دو استفاده کرد

این حرارت به آسانی سختی موقت را از بین می برد و در فصول سرد سال هم دمای آب را بالا می‌اورد که مشروط سازی گندم راحت تر و با نفوذ بیشتر انجام می شود.

البته هدف اصلی از این آب گرم، کاهش زمان خواب گندم است و نیازی به تجهیزات برای حذف سختی دائم که شامل غیر کربناتی‌ها مانند نمک‌های سولفات که اساسا با فرآیندهای حرارتی از بین نمی‌رود، نمی‌باشد.

استانداردهای آب در کارخانجات چقدر رعایت می‌شود؟

بیشتر کارخانجات هم در شهرک‌های صنعتی هستند که این‌ها حداقل استاندارد لازم برای اب مصرفی را فراهم می‌کنند؛ بنابراین از آن نظر در واحدهای ارسالی دغدغه‌ای نداریم چراکه اب تا زمانی که فرآیند حرارتی بر روی آن انجام نشود، تجزیه بی کربنات ها در سختی موقت صورت نمی گیرد و رسوبی هم انجام نمی شود، بنابراین در تجهیزات و دستگاه کارخانجات ارد اتفاقی نمی‌افتد و تاثیری هم بر تجهیزات آردسازان ندارد. ولی در زمان مشروط سازی گندم قطعا تاثیر پنهان خود را خواهد گذاشت اگر سختی اب بیش از حد باشد.

اینکه ما فرآیند مشروط سازی را سال هاست به خواب یک و دو تغییر دادیم در واقع شست و شوی گندم وجود داشت که یک مرحله می شستند و یک مرحله خواب بود؛ اما سال هاست به دلیل آماده‌سازی گندم جهت فرآیند آسیابانی و کاهش سختی گندم، کاهش تاثیر سایش گندم بر دستگاه ها و جداسازی راحت هسته از پوسته در دو مرحله صورت می گیرد.

اگر گندمی نیاز باشد که زمان بیشتری را جهت مشروط سازی صرف کند قطعا در مرحله خواب دو می شود این کار را انجام داد تا این گندم شرایط مناسب آسیابانی را پیدا کند

در فرآیند آسیابانی پوسته گندم از سایر بخش‌های گندم جدا می‌شود . این پوسته مثل یک فیلتر عمل می‌کند و اجازه اینکه سختی آب به درون گندم نفوذ پیدا کند، را نمی‌دهد و در مراحل مختلف الک و والس و فرآیند آسیابانی پوسته جدا می شود و سختی آب تاثیر چندانی بر آردهای استحصالی در کارخانه نخواهد گذاشت ولی می توان در شرایطی که مجبور به طولانی کردن زمان خواب و مشروط سازی گندم هستیم از دستگاه اکسیژن ساز یا ازن ساز استفاده کنیم تا از طریق تزریق ازن به اب و اکسیداسیون فلزات سنگین که در آب است، موجبات رسوب آن ها را فراهم کند و حتی سموم کشاورزی که بر پایه فلزات است، آن ها را از چرخه تولید حذف کند و آب و آرد سالم تری را برای ما فراهم کند.

ضمن اینکه اگر زمان مشروط سازی طولانی‌تر شود، ازن با از بین بردن میکرو ارگانیسم‌های نامطلوب شرایط مناسب‌تری را فراهم می‌کند تا در زمان خواب گندم این میکروارگانیسم‌ها رشد نکند و بار میکروبی محصول نه تنها افرایش پیدا می‌کند بلکه کاهش می‌یابد.

شایان ذکر است، کارخانه آرد باختر با مدیریت جدید آقای حسینمراد عبدلی ضمن تولید انواع  آرد مهندسی شده در تلاش برای بهبود کیفیت و افزایش جایگاه خوشنامی سالیان گذشته این کارخانه می‌باشد.