ایجاد بازار رقابتی و قیمت‌گذاری بر اساس عرضه و تقاضا از خواسته‌های مهم آسیابانان در چند سال اخیر بوده است. با روی کار آمدن دولت سیزدهم و زمزمه آزادسازی صنعت گندم، آرد و نان روزنه‌ای از امید به روی آسیابان گشوده شد اما اینک با گذشت چند ماه از اجرای تدریجی سیاستِ به اصطلاح آزادسازی دولت، نه تنها کام آسیابانان و نانوایان شیرین نشد؛ بلکه باری دیگر بر کوه مشکلات آنان افزوده شد.
نگاشته در این شماره میزبان سیدمحمدرضا مرتضوی، رئیس انجمن آردسازان شده است تا به واکاوی سیاست آزادسازی و ایرادات عمده آن بپردازد.
به گفته مرتضوی، بخش‌هایی از اقتصاد باید به دور از تمرکزگرایی و نظارت مستقیم دولت اداره شود و اقتصاد بازار به سمت مدل عرضه و تقاضا توأم با نظارت دولت حرکت کند. موضوعی که جای خالی آن به‌ویژه در صنعت غلات ایران بسیار احساس می‌شود؛ زیرا آن چیزی که در حوزه غلات و به‌خصوص گندم در کشور اجرا شده صرفاً نظارت دولت نبوده است؛ بلکه تکالیفی بوده که دولت به دیگران دیکته نموده و این موضوع موجب از بین رفتن حق و حقوق عامه شده است.
وی با اشاره به طنز سیاست به اصطلاح آزادسازی گندم، آرد و نان گفت: افزایش سهم نان‌های صنعتی و حجیم در مصرف خانوار یکی از سیاست‌های کلی دولت در گذشته و در جهت بهبود تغذیه مردم بوده است؛ اما دولت نرخ گندم نان حجیم را 12 هزار تومان و نان سنتی را 665 تومان اعلام کرد؛ تصمیمی که متأسفانه به نام آزادسازی، تولید نان حجیم و صنعتی را غیراقتصادی کرده است؛ در حالی که خرید همین گندم آزاد باید در سامانه ثبت و خرید و فروش شود!
و اما واکنش آسیابانان به تصمیم آزادسازی دولت
مرتضوی با بیان این‌که اصل آزادسازی سال‌ها از مطالبات اصلی فعالان حوزه آرد بوده است؛ گفت: دولت برای تأمین نان سنتی حدود 9 میلیون تن گندم 665 و 900 تومانی در نظر گرفته است. از سوی دیگر، قیمت هر کیسه آرد به‌دست‌آمده از گندم 12 هزار تومانی، حدود 700 هزار تومان آب می‌خورد. در این میان، مشتریان به جای خرید آرد 700 هزار تومانی، نیاز خود را خارج از شبکه فروش کارخانه‌های آرد تأمین می‌کنند.
از سوی دیگر، در برخی استان‌ها شاهد این موضوع هستیم که دولت سهمیه گندم 2500 تومانی را قطع و به سهمیه گندم 665 تومانی تزریق کرده است. در این شرایط، آردسازان سرمایه و نقدینگی لازم برای خرید گندم 12 هزار تومانی را نخواهند داشت و در صورت تأمین این منابع مالی، آرد تولیدی آنان با توجه به قیمت تمام‌شده خواهان ندارد. به این ترتیب، سازوکار ایجاد شده ناقص است و بستر فساد را همچنان حفظ می‌کند.
مرتضوی در ادامه از نحوه نرخ‌گذاری دستوری برای نان‌های صنعتی و ماکارونی نیز انتقاد کرد و اذعان داشت: این چه شیوه آزادسازی است که یک بسته ماکارونی نیم کیلویی 17 هزار تومان قیمت‌گذاری می‌شود اما بسته یک کیلویی که باید ارزان‌تر برای مشتری تمام شود، دقیقاً دو برابر نیم کیلو است! قانون اقتصاد در این نوع نرخ‌گذاری لحاظ نشده؛ بنابراین مصرف‌کننده بسیار متضرر خواهد بود. از سوی دیگر آرد دولتی با قیمت یکسان میان نانوایی‌ها توزیع می‌شود اما نرخ نان در نقاط مختلف شهر متفاوت است!
نابودی روح طرح آزادسازی گندم و آرد با اجرای نادرست آن
مرتضوی با بیان این‌که دولت با نحوه اجرای سیاست آزادسازی، روح طرح را نابود می‌کند، گفت: دولت باید فضای رقابتی را در صنعت گندم، آرد و نان به اجرا بگذارد، چراکه با رقابتی شدن فضا، قیمت و مصرف تعدیل می‌یابد.
برای مثال در حال حاضر، خرید هر کیلو گندم درجه یک 14 هزار تومان آب می‌خورد، اما آرد آن باید کیلویی 16 هزار تومان در سامانه به فروش برود. کجای این کار عقلانی است؟! فروش آرد با این قیمت چه توجیه اقتصادی برای آسیابانان دارد؟
امکان تکرار مجدد داستان دلار 4200 تومانی
مرتضوی در بخش پایانی گفت‌وگو به مقوله حذف ارز ترجیحی پرداخت و خاطر نشان کرد: در حال حاضر، نرخ دلار در بازار آزاد 33 هزار تومان است و دلار نیمایی با قیمت 23 هزار تومان در بازار عرضه می‌شود. این اختلاف قیمتی نشان‌دهنده آن است که دولت در تثبیت نرخ ارز ناموفق بوده و تنها توانسته است بخشی از زیان‌های دولت ناشی از توزیع پول در قیمت ۴۲۰۰ تومان را جبران کند.
این فعال اقتصادی ادامه داد: وضعیت ارزی کشور، سیگنال خوبی برای درمان اقتصاد ایران مخابره نمی‌کند. بنابراین در صورتی که سیاست خارجی ایران به سوی باز شدن در‌های اقتصاد به روی بازارهای جهانی نباشد، باید شاهد تلاطم بیشتر نرخ ارز در کشور باشیم. همچنین در صورت تحقق نیافتن اصلاحات ساختاری در اقتصاد، همین ارز 23 هزار تومانی در فاصله زمانی کم، به قیمتهای قبلی خود بازخواهد گشت.
خبرنگار: فاطمه بغدادی
