ادغام مرغداری‌ها در ایران: غول‌های جدید با اشتهای سیری‌ناپذیر برای غلات
نائب رئیس هلدینگ یکپارچه زنجیره‌های ارزش غذایی افرا:
یکی از مهم‌ترین اتفاقات چند ماه اخیر در ایران، ادغام تعداد زیادی از شرکت‌های تولیدکننده طیور (مرغداری‌ها) و خرید تعداد زیادی از مرغداری‌ها از سوی شرکت‌های هلدینگ و توانمند در زنجیره‌ی غذایی بوده است؛ رخدادی که به عقیده بسیاری از کارشناسان، تغییرات زیادی را در نحوه تأمین و واردات نهاده‌های دام و طیور در ایران رقم خواهد زد و چه برای فروشندگان غلات و نهاده‌های دامی به ایران و چه برای خریداران این محصولات که امروزه بزرگ‌ترین شرکت‌های صنایع غذایی در کشور هستند، تبعات زیادی به همراه خواهد داشت.
مرغداران ایرانی متحدشدند؛ لرزه بر اندام چه کسانی افتاده است؟
یکی از مهم‌ترین اتفاقات چند ماه اخیر در ایران، ادغام تعداد زیادی از شرکت‌های تولیدکننده طیور (مرغداری‌ها) و خرید تعداد زیادی از مرغداری‌ها از سوی شرکت‌های هلدینگ و توانمند در زنجیره‌ی غذایی بوده است؛ رخدادی که به عقیده بسیاری از کارشناسان، تغییرات زیادی را در نحوه تأمین و واردات نهاده‌های دام و طیور در ایران رقم خواهد زد و چه برای فروشندگان غلات و نهاده‌های دامی به ایران و چه برای خریداران این محصولات که امروزه بزرگ‌ترین شرکت‌های صنایع غذایی در کشور هستند، تبعات زیادی به همراه خواهد داشت. آیا به‌واقع ادغام و تجميع واحدهای کوچک تولید گوشت دام و طیور موجب ایجاد یک واحد بزرگ‌تر و کارآمدتر خواهد شد؟ چه ریسک‌هایی متوجه این واحدهای بزرگ خواهد بود؟ طرف‌های قرارداد و فروشندگان غلات به ایران چه پیش‌بینی‌هایی را باید در معاملات آتی با ایران رصد کنند؟ پاسخ این پرسش‌ها را در گفت‌وگو با مهندس امیرحسین افراشته‌پور، نائب رئیس هلدینگ یکپارچه زنجیره‌های ارزش غذایی افرا خواهید یافت.
وی در ابتدا با اشاره به این‌که در حال حاضر بزرگ‌ترین مرغداری ایران که یک شرکت بورسی هم بود و در صنعت خود رتبه اول را داشت، به یکی از بزرگ‌ترین هلدینگ‌های صنعتی کشور فروخته شد، وی گفت: همچنین یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای که خود یک مجموعه تأمین غذایی است، در مدتی بسیار کوتاه به بزرگ‌ترین مرغدار کشور تبدیل شده است. در حال حاضر واحدهایی در کشور ایران مشغول به فعالیت هستند که مانند هلدینگ یکپارچه زنجیره‌های ارزش غذایی افرا، 30 تا 40 درصد خرید غلاتشان در زنجیره ارزش خود این شرکت‌ها مصرف می‌شود. بزرگ شدن اندازه شرکت‌ها و تجمیع واحدهای مصرف‌کننده غلات (همچون مرغداری‌ها و دامداری‌ها) تأثیرات زیادی بر بازار و حتی نحوه مدیریت این‌گونه شرکت‌ها می‌گذارد.
در ادامه به مهم‌ترین این تغییرات و تأثیرات آن از دیدگاه مهندس افراشته‌پور اشاره خواهیم کرد:
تأثیر ادغام بر نحوه مدیریت و ساختار شرکت‌ها:
کاهش هزینه‌ها: واحدهای بزرگ‌تر می‌توانند نهاده‌ها، تجهیزات و نیروی کار را به‌طور کارآمدتر خریداری و استفاده کنند و این کار می‌تواند به کاهش هزینه‌های تولید منجر شود.
بهبود کیفیت: واحدهای بزرگ‌تر از منابع و تخصص بیشتری برای ارتقای کیفیت و اجرای استانداردهای کنترل کیفیت محصولات خود استفاده می‌کنند؛ بنابراین فروشندگان نیز تلاش می‌کنند تا با افزایش بازدهی کنترل کیفیت، محصول نهایی باکیفیت‌تری را به مشتریان بفروشند؛ چراکه محصول آنها نه‌تنها وارد چرخه بازرگانی نمی‌شود، بلکه مستقیماً وارد زنجیره تولید هلدینگ‌های بزرگ می‌شود.
دسترسی وسیع‌تر به بازار: واحدهای بزرگ‌تر با افزایش قدرت چانه‌زنی در برابر تأمین‌کنندگان، امکان دسترسی به بازارهای جدید را دارند.
افزایش تخصص و تصمیم‌گیری در مدیریت: مدیریت در واحدهای بزرگ‌تر با سلسله مراتب مدیریتی بیشتری انجام می‌شود که به تصمیم‌گیری دقیق‌تری منجر می‌شود. همچنین مدیریت واحدهای بزرگ‌تر به تخصص بیشتری در زمینه‌هایی مانند تولید، بازاریابی، امور مالی و مدیریت زنجیره تأمین نیاز دارد.
افزایش قدرت مالی شرکت‌ها و کاهش ریسک: تعداد زیادی از اصناف تولیدی در ایران به دلیل دریافت یارانه دولتی در سال‌های گذشته رشد زیادی داشتند (برای مثال کارخانه‌های آرد، فروکتوز و خوارک دام نیاز به بهینه‌سازی فرآیندها نداشتند). در این نوع اقتصاد هرکدام از واحدهای کوچک تنها با تکیه‌بر یارانه‌ها دارای یک حاشیه سود مشخص در بازار غیررقابتی هستند؛ اما امروز یارانه اغلب نهاده‌ها و کالاها در حال کاهش و حتی حذف شدن است. در پی این اتفاق، بازار تبدیل به بازار رقابتی شده، واحدهای کوچک نیاز به ادغام دارند تا بتوانند توان و قدرت بیشتری را از آن خود کنند، زیرا واحدهای توانمند و قوی بقای بیشتری خواهند شد. نماد مدرن‌شدن اقتصاد، رقابتی‌شدن آن است. واحدهای کلان با قدرت مالی بالا و قدرت مذاکره بالا، قابلیت مدیریت ریسک بالاتری دارند.
تأثیر ادغام بر نحوه رفتار تأمین‌کنندگان غلات در بازار جهانی:
ورود مدیران متخصص و حرفه‌ای به بازار خرید غلات: فروشندگان غلات ازاین‌پس با خریدارانی متخصص، توانمند و حرفه‌ای مواجه می‌شوند، چراکه خریداران غلات محصول را نه برای توزیع در بازار کشور خود بلکه برای مصرف واحدهای زیرمجموعه خود خریداری می‌کنند؛ بنابراین نحوه خرید و سبک فروش در این بازار به‌طور محسوسی تغییر می‌کند. با توجه به فشارهای کنترل کیفی که مدیران بالا از سوی مدیران واحدهای زیرمجموعه متحمل می‌شوند، خرید با دقت تمام و با بهترین شرایط پیشنهادی از سوی فروشنده باید انجام شود.
لزوم ایجاد روابط با خریداران کلیدی: در بازار های ارهای ادغام‌شده، شرکت‌های بزرگ دارای زنجیره تأمین تا مصرف غالباً قدرت خرید قابل‌توجهی دارند. فروشندگان خارجی باید با این خریداران کلیدی روابط قوی برقرار کنند تا به سهم قابل‌توجهی از بازار دست یابند. این مسئله مستلزم ارائه محصولات با کیفیت بالا، قیمت‌های رقابتی و خدمات قابل‌اعتماد به خریداران است. تامین‌کنندگان خارجی همچنین باید انعطاف‌پذیری نشان دهند و بتوانند نیازهای خاص هر خریدار را برآورده سازند.
ضرورت انعطاف‌پذیری فروشندگان خارجی: ادغام می‌تواند به ثبات بیشتر قیمت‌ها، قطعیت در زنجیره تأمین برای فروشندگان جهانی غلات منجر شود. تامین‌کنندگان خارجی باید برای کاهش ریسک خود در از دست دادن مشتریان، به تنوع‌بخشی و انعطاف بیشتر فکر کنند و برای متمایزشدن از رقبا، باید خدمات با ارزش‌افزوده‌ای را به خریداران در کشورهای ادغام‌شده ارائه دهند. این خدمات می‌تواند شامل ارائه اطلاعات بازار، مشاوره در خصوص مدیریت ریسک، راه‌حل‌های لجستیکی سفارشی و برنامه‌های وفاداری مشتری باشد. این عمل می‌تواند منجر به ادغام زنجیره‌های تأمین و قوی‌تر کردن برخی تأمین‌کنندگان غلات شود.
کاهش قدرت مذاکره فروشندگان: با ادغام شرکت‌ها، قدرت خرید آنها افزایش می‌یابد. این امر می‌تواند منجر به کاهش قدرت مذاکره تأمین‌کنندگان غلات و فشار بر آنها برای کاهش قیمت‌ها شود. تأمین‌کنندگان ممکن است مجبور به ارائه تخفیف یا پذیرش شرایط پرداخت نامطلوب برای حفظ سهم بازار خود شوند.
افزایش الزامات: شرکت‌های بزرگ که دارای زنجیره تأمین تا مصرف هستند، چه‌بسا الزامات سخت‌گیرانه‌تری برای تأمین‌کنندگان غلات خود وضع کنند. این الزامات می‌تواند شامل استانداردهای کیفیتی دقیق‌تر، الزامات پایداری و الزامات ردیابی محصول باشد. تأمین‌کنندگان ممکن است مجبور به سرمایه‌گذاری در فناوری‌ها و فرآیندهای جدید برای برآورده کردن این الزامات شوند که می‌تواند هزینه‌بر باشد.
افزایش وابستگی به مشتریان محدود و خطر رقبای جدید: با ادغام شرکت‌ها، تعداد خریداران غلات بزرگ کاهش می‌یابد. این امر می‌تواند به افزایش وابستگی تأمین‌کنندگان به تعداد کمی از مشتریان منجر شود. اگر یک یا چند مشتری بزرگ سفارشات خود را کاهش دهند یا قرارداد خود را با تأمین‌کننده فسخ کنند، می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر درآمد و سودآوری تأمین‌کننده داشته باشد. با کاهش تعداد خریداران و افزایش قدرت آنها حتی احتمال آن می‌رود که خریداران، رقیب تأمین‌کنندگان شوند؛ به‌طورمثال برای کاهش هزینه‌ها به سرمایه‌گذاری در خرید کشتی اقدام کنند و قیمت‌های رقابتی‌تری را بتوانند از تولیدکنندگان غلات به‌صورت مستقیم درخواست و دریافت کنند؛ بنابراین شرکت‌های خریدار منتظر پاسخ‌های پیچیده و مبهم فروشندگان نخواهند ماند و با سرمایه‌گذاری در حلقه‌های بالای زنجیره تأمین همچون حمل، ذخیره‌سازی و … رقیب تأمین‌کنندگان خود خواهند شد.
حجم معاملات بالاتر و درآمد باثبات‌تر: شرکت‌های بزرگ با زنجیره تأمین تا مصرف معمولاً حجم زیادی از غلات را خریداری می‌کنند. این امر به معامله‌گران فرصت می‌دهد تا معاملات بزرگ‌تر و سودآورتر انجام دهند. معامله‌گران می‌توانند طی معامله با شرکت‌های بزرگ، ثبات بیشتری در جریان درآمد خود داشته باشند و از نوسانات قیمت در بازارهای نقدی جلوگیری کنند.
شرایط پرداخت بهتر و ریسک کمتر: شرکت‌های بزرگ با زنجیره تأمین تا مصرف اغلب شرایط پرداخت بهتری را به تأمین‌کنندگان خود ارائه می‌دهند. این موضوع می‌تواند به جریان نقدینگی معامله‌گران کمک کند و به آنها امکان دهد تا سرمایه خود را در جای دیگری سرمایه‌گذاری کنند. معامله‌گران می‌توانند با دریافت پرداختی‌های سریع‌تر، از مشکلات نقدینگی جلوگیری کنند و ریسک اعتباری را کاهش دهند. معامله با شرکت‌های بزرگ با زنجیره تأمین تا مصرف می‌تواند ریسک معامله‌گران را کاهش دهد. این مسئله به دلیل اعتبار و ثبات مالی شرکت‌های بزرگ و همچنین شرایط پرداخت و قراردادهای ایمن‌تر است. معامله‌گران می‌توانند طی معامله با شرکت‌های بزرگ، از خطر معامله با خریداران غیرقابل‌اعتماد یا ناتوان در پرداخت، جلوگیری کنند.
اطلاعات بازار بهتر: شرکت‌های بزرگ با زنجیره تأمین تا مصرف اغلب به اطلاعات و داده‌های بازار بهتری دسترسی دارند. این موضوع می‌تواند به معامله‌گران در تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تر در خصوص معاملات خود کمک کند. معامله‌گران می‌توانند با استفاده از اطلاعات و تجزیه‌وتحلیل‌های ارائه‌شده از سوی شرکت‌های بزرگ، از روندهای بازار، تقاضا و قیمت‌ها آگاه باشند.
وی ذکر کرد: که منظور از ادغام حذف شدن مجموعه‌های کوچک‌تر نمی‌باشد، صرفا قدرت گرفتن آنها از طریق پیوستن به مجموعه‌های بزرگ است.
پیش‌بینی آینده ایران؛ ورود ایران به باشگاه بزرگ‌ترین صادرکنندگان طیور منطقه
نائب رئیس هلدینگ یکپارچه زنجیره‌های ارزش غذایی افرا یادآور شد: ایران در سال‌های آتی به یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان محصولات طیور تبدیل خواهد شد؛ چراکه میزان سرمایه‌گذاری شرکت‌های ایرانی در صنعت طیور به دلیل صرفه اقتصادی آن غیرقابل‌تصور است؛ به‌گونه‌ای‌که در 4 سال آینده، ظرفیت طیور در کشور ایران دو برابر می‌شود.
وی در ادامه تصریح کرد: کاهش سود تریدرها و فروشندگان غلات اتفاق دیگری است که در این چرخه رخ خواهد داد؛ چراکه تا پیش از این تغییرات، تعداد واردکنندگان غلات در ایران انگشت‌شمار بود و هرگونه محصول با هر کیفیتی وارد می‌شد، مصرف‌کننده مجبور به خرید و مصرف آن در واحد تولیدی خود بود اما امروز قدرت در زنجیره تأمین و تولید تقسیم خواهد شد. قدرت مذاکره و فشار از سوی فروشنده به‌سوی خریدار انتقال خواهد یافت. با فشار بر قیمت و کیفیت از سوی خریداران قطعاً حاشیه سود در تجارت غلات کمتر خواهد شد. سود خریداران غلات نیز نه‌تنها از قیمت واردات بلکه در تمامی زنجیره آنها گسترده و تقسیم خواهد شد و تنها چالش پیش رو، خلأ میزان وارداتی است که تا پیش از این از سوی شرکت‌های بزرگ انجام می‌شده اما امروز حجم خرید کاهش یافته و کیفیت آن برای خریداران بسیار اهمیت خواهد یافت.
تأثیر ادغام بر مقوله حمل و کشتیرانی
افراشته‌پور درباره تأثیر ادغام در حوزه کشتیرانی گفت: در خصوص اندازه کشتی‌های واردشده به بنادر خلیج‌فارس قطعاً با افزایش سایز مواجه خواهیم شد. با افزایش حجم تقاضا برای شرکت‌های بزرگ به‌عنوان تأمین‌کننده مواد اولیه زنجیره تحت مدیریتشان، قطعاً کشتی‌های کامسارمکس و پانامکس برای حمل محصولات خریداران، صرفه اقتصادی خواهد داشت؛ اما درفت اسکله‌های بنادر ایران تا حد زیادی، اجازه ورود این حجم از کشتی‌ها را نمی‌دهد. تنها بندر توانمند دو اسکله در بندر امام خمینی است که امکان ورود کشتی‌های بالای 70 هزار تن را به صاحبان کالا می‌دهد، لذا ضمن پیش‌بینی بروز ترافیک در بنادر جنوبی ایران از هم‌اکنون برای محدودیت پهلوگیری کشتی‌های بزرگ حمل غلات در بنادر جنوبی باید چاره‌اندیشی کرد.
کاهش ریسک معامله با ایران؛ خبر خوب برای تأمین‌کنندگان بازار جهانی غلات
نائب رئیس هلدینگ یکپارچه زنجیره‌های ارزش غذایی افرا اظهار کرد: اتفاق مبارکی که در ادغام شرکت‌ها در ایران در حال رخ دادن است، پیوستن شرکت‌های بزرگ به بورس است، ایران در شرایط تحریم با ریسک‌های بسیاری برای معامله با کشورهای خارجی مواجه بود؛ اما امروز با پیوستن این شرکت‌ها به بورس به شکل خاصی ریسک تجارت با ایران به دلیل شفاف بودن مالکیت، بزرگ شدن شرکت‌های خریدار و توان مالی بالای این شرکت‌ها، کاهش یافته است.
پیش‌بینی کاهش محسوس حجم کنجاله سویا و دانه سویا در ایران
افراشته‌پور با اشاره به این‌که مدیران واحدهای بزرگ این پس بیش از کمیت به کیفیت اهمیت خواهند داد، گفت: بنابراین با کاهش محسوس حجم واردات کنجاله سویا و دانه سویا مواجه خواهیم شد. چراکه خریدار سویا با توجه به ارزش واحد یک دانه سویا که دو برابر ارزش ذرت است، قطعاً پهلو دادن کشتی ذرت و جو را در اولویت خود قرار می‌دهد تا علاوه بر خرید اقتصادی‌تر به لحاظ ارزش واحد با مشکل دموراژ که بزرگ‌ترین معضل واردات است نیز مواجه نشود و در زمان عدم نقدینگی ارزی، ریسک دموراژ را تا حد زیادی کاهش خواهد داد.
به گفته وی تا پیش از این، تغییرات فرهنگ خرید غذای دام به این نحو بود که هر تولیدکننده به میزان نیاز جیره دام توجه می‌کرد و تفاوتی نمی‌کرد که پروتئین نهایی را از منشأ پودر خون، پودر ماهی یا کنجاله تأمین کند؛ اما با ورود تولیدکنندگان قدر مقوله کنترل کیفیت، خرید هوشمندانه نهاده‌ها و ورود مواد اولیه تخصصی و درست به واحدهای خوراک دام اهمیت می‌یابد و وقتی تولیدکننده‌ی قدرتمند دارید، دیگر کنترل کیفی اهمیت می‌یابد و تصمیمات خرید به‌صورت روزانه و بر اساس اقتصادی بودن اخذ می‌گردد و در نتیجه تولیدکننده دام و طیور به جای خرید نهاده و تولید جیره‌ی خود به سمت خرید جیره‌ی آماده می‌رود.
ادغام و تأثیر آن در امنیت غذایی
نائب رئیس هلدینگ یکپارچه زنجیره‌های ارزش غذایی افرا در پایان گفت: تا پیش از این، تغییرات دولت خریدار و تأمین‌کننده اصلی نهاده‌ها و غلات بوده است. قطعاً با ورود شرکت‌های توانمند دولت امتیازهایی به زنجیره تولید می‌دهد که تاکنون به واحدهای کوچک‌تر و خرد امکان ارائه آن وجود نداشته است. عملاً سیستم بروکراسی با کاهش چشمگیری مواجه خواهد شد. هزینه هدررفت و پرتی محصول به طرز محسوسی کاهش خواهد یافت و بخش خصوصی به‌صورت رقابتی‌تری فعالیت خواهد کرد. در خصوص نگرانی امنیت غذایی کشور در ابتدا شاید دولت نگران بود اما امروز بخش خصوصی ایران این اطمینان را به دولت داده است که توان مدیریت ذخایر استراتژیک را دارد. البته شرکت‌های جی.تی.سی و اسلل همچنان به واردات خود ادامه خواهند داد، اما تنها حجم واردات آنها کاهش خواهد یافت و در زمان بحران وارادت خواهند داشت. برخلاف عقیدهبسیاری از کارشناسان مبنی بر کندشدن پروسه واردات در پی بحران‌های اخیر سیاسی و نظامی منطقه، به عقیده من این زنجیره سرعت بیشتری خواهد یافت؛ چراکه اغلب شرکت‌های بزرگ واردکننده با ورود به بورس به‌صورت کاملاً شفاف فعالیت خواهند نمود و دولت نیز در فضای بازار ضمن حمایت مؤثرتر، نظارت باکیفیت‌تری خواهد داشت.
